KKM’de görüş ayrılığı: 70 milyar dolar mı, eksik hesap mı
Türkiye iktisadının en tartışmalı enstrümanlarından Kur Muhafazalı Mevduat (KKM), 23 Ağustos prestijiyle tarihe karıştı. Lakin uygulamanın maliyeti iktisat etraflarında hararetli bir tartışma konusu olmaya devam ediyor.
İlk çıkış, eski Hazine Müsteşarı Dr. Mahfi Eğilmez’den geldi. Kendi blogunda kaleme aldığı “KKM’nin Maliyetinin Hesaplanması” başlıklı yazısında Eğilmez, üç yıllık resmi ve iddiası sayıları karşılaştırarak sistemin ülkeye 58,9 milyar dolarlık bir yük bindirdiğini, kesin faturanın 70 milyar dolara kadar çıkabileceğini belirtti.
EĞİLMEZ: YÜK 70 MİLYAR DOLARI BULABİLİR
Eğilmez, bütçeye direkt yansıyan maliyeti sayılarla açıkladı:
“2022’de KKM’nin bütçeye maliyeti 92,5 milyar TL yani 5,6 milyar dolar oldu. 2023’ün birinci yedi ayında ise 59,5 milyar TL yani 3,1 milyar dolar gerçekleşti. Böylelikle yalnızca bütçe üzerinden yaklaşık 8,7 milyar dolarlık yük oluştu.”
Ancak temel zararın Merkez Bankası üzerinden geldiğini belirten Eğilmez, “2023’te 818,2 milyar TL, 2024’te 700,4 milyar TL ziyan açıklayan Merkez Bankası’nın kayıplarının yüzde 90’ı KKM kaynaklı. Bu da 2023 için 736,4 milyar TL, 2024 için 630,4 milyar TL demek. Üç yıllık toplam maliyet 58,9 milyar dolara ulaşıyor. Sistem büsbütün tasfiye edildiğinde yük 70 milyar doları bulabilir” dedi.
Eğilmez, dolaylı maliyetlerin de unutulmaması gerektiğini vurguladı:
“KKM hesaplarından elde edilen gelirlerden vergi alınmaması, Merkez Bankası’nın ziyan nedeniyle Hazine’ye kâr transferinin durması ve kurumlar vergisi kayıpları hesaba katılmadığında bile bu tablo çıkıyor. Bunları eklediğimizde maliyet çok daha üst çıkacaktır.”
Bu nedenle KKM’yi “Türkiye tarihinin en önemli iktisat siyaseti yanılgılarından biri” olarak nitelendiren Eğilmez, uygulamanın hem Hazine’ye hem Merkez Bankası’na ağır yük getirdiğini, birebir vakitte itimat kaybı yarattığını söyledi.
KARA: KKM OLMASAYDI TABLO FARKLI OLURDU
Eğilmez’in açıklamaları gündemdeki yerini korurken, Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara da toplumsal medya hesabından KKM yorumu yaptı. Kara, maliyet hesaplarının tek taraflı olduğunu savundu ve “KKM’nin maliyetine dair yapılan hesapların hepsi eksik” sözlerini kullandı.
Kara’ya nazaran KKM’nin gerçek maliyetini anlamak için “KKM olmasaydı ne olurdu?” sorusuna da karşılık aranmalı. Kara, “KKM olmasaydı o periyotta kur çok daha sert sıçrayabilir, Hazine’nin faiz yükü artabilirdi, büyüme de önemli oranda düşebilirdi. Bu olasılıkları dışarıda bırakarak yapılan düz maliyet hesapları sağlıklı değil” dedi.
İKİ FARKLI YAKLAŞIM
Eğilmez’in sayılara dayalı “70 milyar dolarlık fatura” hesabı ile Kara’nın “alternatif senaryolar eksik bırakıldı” uyarısı, Türkiye’de KKM’nin gerçek maliyeti üzerine derin bir ayrışmayı ortaya koyuyor.
Bir kesim, KKM’nin “kısa vadede krizi ötelediğini fakat uzun vadede iktisada ağır bir fatura çıkardığını” savunurken, öbürleri “o devirde diğer deva yoktu” görüşünde birleşiyor.
Ekonomi etraflarına nazaran KKM tartışması yalnızca sayılardan ibaret değil. Sistemin devreye girdiği 2021 sonunda siyaset faizi yüzde 19 iken, sonrasında yüzde 8,5’e kadar indirildi. Enflasyonun çok altında verilen faizlerle kredi dağıtımı birtakım bölümlere önemli yararlar sağladı. 2023 ortasında ise faiz yüzde 50’ye çıkarılmak zorunda kalındı.
Bu süreç, Mahfi Eğilmez’in tabiriyle “Türkiye’yi carry trade kıskacına sokarken”, Hakan Kara ise “KKM’nin kaldırılmasıyla en azından daha şeffaf bir mali mimariye geçileceğini” savundu.
23 Ağustos prestijiyle rafa kaldırılan KKM, kısa vadede döviz krizini ötelemiş olsa da geride ‘devasa maliyet mi, yoksa kaçınılmaz bir tercih mi’ sorusunu bıraktı.
