Artan fiyatların gölgesinde tatil: Erişilemeyen bir lüks
Tatiller artık fotoğraf albümlerinde ve anılarda kaldı. Evvelden yılda bir hafta bile olsa tatile gidebilen orta-gelirli kesim, şimdilerde tatil yapabilmek için yeni alternatifler keşfetmek zorunda. Bugün, tatil yapmayı düşünmek bile bir lüks haline geldi.
Tatil bir lüks değildir, olmamalıdır. Her gününün en az sekiz saati durmaksızın çalışanlar için bu durum daha da doğrudur. Tatil bir gereksinimdir. İşin yarattığı gerilimden, yoğunluktan, yorgunluktan kaçamamak insanı makus tesirler. Fakat tatile çıkamayıp dinlenemeyen hala milyonlar mevcut.
Ülkemizin ya da yabancı ülkelerin varlıklı tüketicileri ülkemizin sunabildiği doğal hoşlukların, otellerin ve tarihi yerlerin tadına varırken; ayağını uzatıp da dinlenemeyen çalışanların olması içler acısı biri durum. Gitgide pahalılaşan ve akıl almaz fiyatlara erişen turizm/tatil hizmetleri ortalama tüketicinin karşılayamayacağı düzeylere gelmiş durumda.
ARTAN FİYATLARIN GÖLGESİNDE TATİL
Yüksek fiyatlar tatil yapmayı zorlaştırır. Taban fiyatla tıpkı noktalarda seyreden otel fiyatlarının yanı sıra; yüksek otobüs, uçak, yakıt fiyatları da tatile ulaşımı kısıtlar. Orta gelirli tüketici, eski yıllarda otuz yaşlarında tatil köylerinden mesken satın alabilirken; otuz yaşındaki tüketiciler günümüzde bırakın konutu, otomobil bile almakta zahmet çekmekte. Fiyatlar arttıkça emekliler için de tatiller eski yılların bir lüksü haline gelir.
Yarını aşikâr olmayan tüketici, tatile parası yetecek bile olsa, harcamadan evvel on kere düşünmek zorunda kalır. “Tatile gitmeli miyim?” sorusu bile en önemli bir gerilim kaynağı olur. Tüketiciye, işin ve geçim derdinin oluşturduğu yükün üstüne bir de hak ettiği rahatlıklara erişememenin yükü vurur.
Birçok tüketici için bayramlardaki köy ziyareti tek kaçış olarak kalır. Artan fiyatlarla ülke kültürünün değerli bir kesimi, hatta birçok aile için vazgeçilmezi, olan bayram ziyaretleri bile cepte delik açar hale gelir. Sevdiklerimizi üç-dört gün görmek için bile eskisinden çok daha fazla harcamalar yapmak gerekir. Harcamalar akaryakıt, ikramlar, yemek derken birikir sarfiyat.
FİYATLARIN ÖTESİ: İŞ HUKUKU VE ÇALIŞMA KOŞULLARI
Tatile gidememenin tek sebebi para da değil. Düzgün olmayan iş hukuku altında, birçok iş hudutlu müsaade gününe sahiptir ve birçok çalışan ailesiyle tatilde, izinde olsa bile çalışmak durumunda kalır. Bu durum tatile gidememenin ve çalışma hayatının zahmetlerini katlar. Çalışanlar aileleriyle ve arkadaşlarıyla geçirebilecekleri tek vakti da iş konusunda endişelenerek geçirirler, işe dönecekleri tarihi düşünüp canlarını sıkarlar.
Aynı vakitte tatile ne vakit gidilebileceği de dikte edilir. Bunun yanı sıra müsaade günü uygulamaları ile çalışan adeta müsaadesiz bırakılır. Müsaade günü sayısının eksi sayılara düştüğü uygulamalar ile çalışan müsaade kullandığı için cezalandırılır, izine gidememekten sorumlu tutulur. İş hukukunun bu haliyle çalışanlar düzgünce tatil bile planlayamaz.
TATİL YOKLUĞUNUN EKONOMİK VE TOPLUMSAL BEDELLERİ
Tatil ile alakalı sıkıntılar yalnızca kıyıda güneşlenememek yahut Uludağ’dan kayamamaktan ibaret değil. Tatil ve müsaadelerle alakalı bu eksiklikler, berbat iş-yaşam istikrarının bir uzantısıdır. Makus iş-yaşam istikrarı aile hayatını ve toplumsal hayatı makus tesirler. Tükenmişlik (burnout), gerilim kaynaklı sıhhat sorunları, bozulan aile hayatı üzere birçok ruhsal, ferdî ve aile içi problemler oluşur.
Bütün bu meseleler çalışanların verimliliğini ve toplumsal maliyetleri makûs istikamette tesirler. Sıhhat harcamalarını arttırır. Ebeveynler ve çocuklar önemli ruhsal problemler yaşayabilir. Toplumun her alanında bunların tesirleri görünür. Çalışanın verimliliği devlet için sıkıntıların en sonuncusu haline gelir. Vatandaş mutsuz, yorgun ve sıhhatsiz olmuştur.
Çalışanın ve tüketicinin düzgün şartlara, haklara ve hizmetlere erişimi toplumun belkemiklerindendir. Bunların olmadığı durumlarda iş ve tüketim bozulmaya başlar. Üretilen mal ve hizmetlerin kalitesi düşer, tüketim azalır. Tatile gidememe, ayak uzatıp keyif çatmanın ötesinde bir problemdir. İster köydeki akrabaları ziyaret olsun ister otellerde havuza atlamak olsun; tatil bir gereksinimdir.
Eğer tatil yapabilen tek kesim, yanan orman yerlerine kanunsuzca dikilen otellerde konaklayan azınlıksa, bu tertipte önemli adaletsizlikler, eksiklikler olduğunun bir göstergesidir. İktisadın her kesimindeki sorunların yanında tatil ve turizm hizmeti de gelir. Tatil imkanlarının bu kadar daralması toplumsal bir sürdürülebilirlik krizinin modülüdür. Dinlenmeyen toplum ne üretebilir ne de keyifli olabilir. Vatandaşın hakkı olan hiçbir sorun değersiz ve önceliksiz değildir.
Ardıç Üçyıldız
