Halkı susuz bırakan bunlarmış: Siyanürlü su canavarları

UŞAK SU KRİZİNDEN ÇIKAN BİLDİRİLER VE KIŞLADAĞ ALTIN MADENİ GERÇEĞİ

Türkiye su krizi yaşıyor… İzmir, Aydın, Muğla ve Antalya’da alarm zilleri çalıyor… Bodrum, Foça üzere birçok ilçede su kesintileri yaşanıyor…

Uşak ilimiz ise bu krizi en derinden yaşayan vilayetlerimizin başında geliyor…

Uşaklılar musluklarından akan su kesilince “neden” diye sorgulamaya başladı ve gözler Eşme’yle Ulubey ilçeleri ortasında bulunan Kışladağ Altın Madeni’ne çevrildi.

Yaklaşık 250 bin kişinin yaşadığı Uşak kent merkezinde yıllık 11 milyon ila 17 milyon metreküp su tüketilirken, Kışladağ Altın Madeni’nin ise tek başına yılda 12 milyon metreküp su tükettiği haberlere ve toplumsal medya paylaşımlarına husus oldu…

Vatandaşlar haklı olarak reaksiyon gösterdiler. Siyanürlü altın madeninin hayatın en kıymetli kaynağı olan sularını tükettiğini söylediler… Haberler üst üste gelince Mehmet Yılmaz’ın başında olduğu El Dorado-TÜPRAG yazılı bir açıklama yaptı: “DSİ tarafından yıllık 2,5 milyon metreküp su tahsis edildi fakat bu ölçüsü bile tam olarak kullanmıyoruz” dedi.

Peki nereden çıktı bu 12 milyon metreküp su tüketimi?

MAHKEMEDE SÖYLEDİ

AİHM’in “adil yargılama ihlali” kararı nedeniyle 12 Şubat 2025 tarihinde Uşak Yönetim Mahkemesi’nde görülen duruşma sırasında Kışladağ Altın Madeni’nin bir yetkilisi, madenin bir yılda 12 milyon metreküp su kullandığını açıkladı… Bu açıklamayı mahkeme salonunda bulunan yaklaşık 50 kişi duydu. Şahsen bu açıklamaya şahit olan ve o gün o salonda bulunanlardan birisi de TEMA’nın Uşak Temsilcisi Prof. Dr. Barış Metin’di. Prof. Metin, o gün o salonda yanı başında eski Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz’ın da oturduğunu ve Durmuş Yılmaz’ın da bu açıklamayı duyduğunu söyledi. Durmuş Yılmaz da X hesabından bu bilgiyi teyit etti.

El Dorado – TÜPRAG yetkilisi mahkeme salonunda Kışladağ Altın Madeni’nin yıllık su tüketiminin 12 milyon metreküp olduğunu söylüyor ve akabinde kentte susuzluk krizi patlayıp da oklar Kışladağ siyanürlü altın madenine dönünce Mehmet Yılmaz çıkıp, “Bizim yılda en fazla 2,5 milyon metreküp su tahsisatımız var fakat onu da kullanmıyoruz” diye açıklama yapıyor.

Peki kim yanlışsız söylüyor? Yada kimler gerçekleri saptırıyor…

KENDİ ÇED EVRAKI YALANLIYOR

Mehmet Yılmaz bütün pişkinliğiyle Uşak’ın onda biri kadar su kullandıklarını, Ulubey akiferinin çok küçük bir kısmından su çektiklerini vs anlatıyor. Bakın birebir Mehmet Yılmaz 2013 yılında, Kışladağ kapasite artışıyla ilgili ÇED evrakında, bölgedeki 7 köyün (Gümüşkol, Katrancılar, Bekişli, Karacaömerli, Akçaköy, Söğütlü ve Küçükilyaslı )ve bu köylere bağlı 4 mahallenin (Karapınar, Hacıali, Örencik, Güzelkay) isimlerini veriyor ve akabinde “Bölgede su temini manasında bir şikayet yoktur” diyor. Uşak’ın suyunu ve tabiatını korumak için çaba veren Funda Öz Akçura haklı olarak ekliyor: “Madenin bölgesindeki etraflarda demek ki 12 yıl öncesine kadar bol su varmış.”

Ama bugün 7 köyün suyu büsbütün tükendi ve bu köylere vilayet özel yönetimi tarafından tankerlerle su taşınmaktadır. İşte o köylerden birisi olan Karacaömerli, eski Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz’ın da köyüdür. Durmuş Yılmaz X hesabından: “Köyüm Karacaömerli altın madeninin kuş uçuşu 3 km kuzeyinde. Köyde doğal cazibe ile akan 6 çeşme vardı. Maden açıldıktan sonra bu çeşmeler tek tek kurudu” demektedir.

Yani bölgede 12 yıl evvel bulunan sular artık yoktur… Bölgede susuzluk ve kuraklık vardır…

ANA KAYNAK MURAT DAĞI

Mehmet Yılmaz, “Bizim Murat Dağı’yla bir ilgimiz yok” dese de, TEMA Uşak Temsilcisi Prof. Dr. Barış Metin’e nazaran Murat Dağı bölgedeki su akiferlerinin ana kaynağı durumunda. Yani yer altı suları da Murat Dağı’ndan besleniyor.

Bugün Uşak ilinin yüzde 80’i dördüncü sınıf madencilik ruhsatlarıyla kuşatılmış durumda. Eskisi üzere kar ve yağmur yağışı yok. Bu nedenle yer altı su kaynakları eskisi üzere beslenemiyor. Yani çok ihtimamlı ve dikkatli kullanılması gerekiyor. Lakin su canavarı bir maden ve etraftaki büyük küçük öbür madenler, her yıl milyonlarca metreküp suyu yer altından çekip kullanıyor.

SANİYEDE 79 LİTRE

TÜPRAG kapasite artışıyla ilgili ÇED raporunda, “Saniyede 78,7 yani 79 litreyi kullanacağım” diyor. Şirket, “Kapasite artışıyla birlikte ortaya çıkacak ek su talebi ise yüzey suyu kaynaklarından ve gerekirse açık ocaktan susuzlaştırma yolu ile elde edilen sudan kullanılacaktır” diyor… Bir diğer deyişle TÜPRAG, yer altı su kaynaklarından saniyede 79 litre çektiği su yetmezse, 500 metre derinliğe ulaşan cehennem çukurunda biriken suları da kullanacağını deklare ediyor. Pekala madenin cehennem çukuruna biriken su nereden geliyor? Uzaydan mı ışınlıyorlar. Elbette bölgedeki akiferlerden, yani yer altı su kaynaklarından. Mehmet Yılmaz’ın idaresindeki TÜPRAG, açtığı kuyulardan çektiği yer altı sularını ve cehennem çukuruna dolan yer altı sularını ve biriktirdiği yağmur sularını kullanıyor ve bu halde saniyede en az 100 litre su kullanımı kelam konusu. TÜPRAG bunu deklare etmiş zati. Saniyede 100 litreden yılda 3 milyon 153 milyon 600 bin metreküp su kullanılmış olur. Bu kendilerinin açıkladığı bilgilerden ortaya çıkan sayılar… Yani bu sayılar bile Mehmet Yılmaz’ın açıkladığı 2,5 milyon metreküp sayısının üstünde…

VEKİLLER KIŞLADAĞ’I ZİYARET ETMİŞTİ

Çalışmalarını tamamlayan TBMM İliç-Çöpler Faciası Araştırma Komitesi üyeleri 2024 yılı yaz ayında El Dorado Gold – TÜPRAG’a ilişkin Kışladağ Altın Madeni’ni ziyaret etmişti. Daha evvel de yazdık, tekrarlayalım, bu ziyaret sırasında Kışladağ Genel Müdürü Mehmet Yılmaz, milletvekillerine yaptığı uzun konuşması sırasında ortada doğruları da söylemişti. Dünyada her yıl üretilen yaklaşık 65 milyar ton madenin 700 milyon tonunun Türkiye’de üretildiğini söyleyen Mehmet Yılmaz, “450 milyon tonunu yalnızca agrega oluşturuyor” demişti. Yani beton ve harç üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırma taş üzere gereçler. Yani beton iktisadı. Elbette yalnızca Türkiye için değil… Ülkemizi Avrupa’nın ve bölgenin “agrega deposu” haline getirdiler. Ucuz ve her yer hür. Ayrıyeten Mehmet Yılmaz’ın söylemediği en çarpıcı ve acı gerçek ise yılda 35,5 ton altını üretmek için öbür 699 milyon 999 bin 964,5 ton üretilen bütün madenlerden daha fazla hafriyat ve atık yaratıldığı gerçeği!

500 MİLYAR TON

Bu ziyaret sırasında milletvekillerine motamot şöyle diyor Mehmet Yılmaz:

Yani diyor ki madencilik dedikleri şey dünyanın de en büyük sorunu. Her yıl bütün dünyada 65 milyar ton maden üretildiğini ve bunun için 500 milyar tonluk hafriyat yaratıldığını, büyük bir kısmının pasa dağları, liç dağları ve zehirli atık barajları olarak terk edildiğini anlatıyor. Ayrıyeten bu süreçler sırasında çok büyük oranlarda da su kullanılır. Çöpler Altın Madeni’nin birinci kapasite artışıyla ilgili ÇED raporunda yeraltı kuyularından saniyede 130 litre su çekildiği yazıyordu. Daha sonra yapılan kapasite artışıyla birlikte bu sayının da üstüne çıkıldı.

İNANILMAZ RAKAMLAR

Bir öbür ekokırım merkezi olan İvrindi Altın Madeni’nin ÇED raporuna nazaran ise şirket Madra Dağı’nın yer altı suyu kaynaklarından saniyede 57,7 litre su çekiliyor. Bir günde 4 Milyon 924 Bin 800 Litre, bir yılda ise 1 Milyar 832 Milyon 25 Bin 600 Litre su tüketiyor. Yani öbürleri üzere siyanürlü İvrindi Altın Madeni de üzerine kurulduğu bölgenin sularını zalimce tüketiyor ve zehirliyor…

Bölgedeki köylülerin, çiftçilerin, doğal hayatın ve milyonlarca insanın can damarı olan, su kaynağı olan eşsiz Madra Dağı’nın doruklarına kurulan Nurol Holdinge ilişkin İvrindi Altın Madeni’nin Genel Müdür Yardımcısı Ali Burak Aktaş, TBMM Çöpler Faciası Araştırma Komitesi üyelerinin ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, bir metrekarelik liç alanına bir saniyede 12 litre siyanürlü solüsyon verdiklerini söylüyor. Dakikada 720 litre. Bir saatte 43 bin 200 litre. bir günde 1 milyon 36 bin 800 litre. bir ayda 32 milyon 140 bin 800 litre. bir yılda ise 385 milyon 689 bin 600 litre. Bu yalnızca bir metrekarelik liç alanına verilen siyanürlü solüsyon ölçüsü. İvrindi Altın Madeninde birebir anda 83 hektar yani 830 dönüm yani 830 bin metrekarelik liç alanı siyanürleniyor…

Hatta saniyede 12 litre değil, 1,2 litre siyanürlü solüsyon verseler bile yılda 31 milyar 409 milyon 856 ben metreküp siyanürlü solüsyon verilmesi manasına geliyor. Sayılar çok büyük. Yani Ali Burak Aktaş’ın açıklamaları, Meclis tutanaklarına ya yanlış yazılmış olabilir ya da çok büyük bir kandırmacayla karşı karşıyayız. Biliyoruz çok büyük palavraları hiç sıkılmadan söylüyorlar lakin bu kadarı sahiden çok fazla…

Genel Müdür Yardımcısı Ali Burak Aktaş’ın bir metrekarelik liç alanına bir saatte 12 litre siyanürlü solüsyon verdiklerini varsayalım. Yani saniyede değil saatte verilen siyanürlü solüsyon ölçüsü olsun. Bir metrekareye verdikleri solüsyon saatte 12 litre olursa, bir günde 288 litre, bir ayda 8928 litre, bir yılda ise 107 bin 136 litre olur. Bu yalnızca bir metrekarelik liç alanına verilen solüsyon ölçüsü. Mevcutta 83 hektar yani 830 dönüm, yani 830.000 metrekare liç alanı var. Yani 830.000 X 107.136= 88.922.880.000 litre yani 88 milyon 922 bin 880 metreküp. Bu ayrıyeten yaklaşık yılda 90 bin ton siyanür kullanımı manasına geliyor.

Yani saniye de olsa, saat de olsa çok büyük oranlarda siyanürlü su kullanımı kelam konusu.

Nurol Holding’e ilişkin TÜMAD, İvrindi Altın Madeni’nde liç alanını 83 hektardan 257 hektara çıkarmak için geçtiğimiz aylarda müsaade istedi. Yani liç alanını 830 dönümden 2570 dönüme çıkarmak istiyor ve bu çerçevede yeni bir ÇED hazırlayıp Etraf Bakanlığı’na sundu. Yani siyanürleme işi üç katından fazla artıracak.

BBC Türkçeye konuşan, Bağımsız araştırmacı ve bilim insanı Dr. Fulya Aydın-Kandemir, “Sürekli yeni su kaynakları aramak yerine, elimizdeki suyu akla yatkın yönetmeye odaklanmalıyız. Su havzalarındaki ormanları, meraları ve sulak alanları korumak ve güzelleştirmek, en tesirli barajları inşa etmek gibidir” demektedir.

Türkiye su krizi yaşıyor… Global iklim felaketi şiddetini artırdıkça bu krizler felakete dönüşecek. Türkiye’yi yönetenlerin Kanal İstanbul ve yağma-talan madenciliği peşinde koşmak yerine, Türkiye’nin yakın vakitte karşı karşıya kalacağı felakete karşı tedbirler alması gerekiyor. Meğer uygulamalar ve çıkarılan kanunlara bakılırsa ülkemiz göz nazaran göre bir felakete sürükleniyor.

İbrahim Gündüz