Eski genel yayın yönetmeni Özkök’ün gözünden kaçmadı: Hürriyet’te bir dönemin sonu

Dün Instagram’dan telefon ekranıma bir bildiri geldi:
Aynen şöyle diyordu:
“Reels görüntün 109 bin sefer görüntülendi. Tebrikler…”
Altında da şu söz vardı:
“Bir sonraki Reels görüntün bunu geçebilir mi…”
İçimden “Umarım bir daha bu türlü bir Reels görüntüm olmaz” dedim.
Çünkü Reels görüntüm, Tansu ve benim Paris yıllarımızdan, sonra Ankara yıllarımızdan arkadaşımız Figen Batur’un vefatını duyurmak üzere yaptığım bir paylaşımdı.

HÜRRİYET’İN “VEFAT İLANI” İNHİSARI SONA MI ERİYOR

Instagram’dan gelen bildiri üzerine bir bağlantı sosyoloğu olarak düşünmeye başladım.
Aslında yaptığım paylaşım basbayağı bir “Vefat ilanıydı…”
Daha doğrusu Batı’da “Obituary” denilen çeşitle vefat ilanı ortasında bir şeydi.
Kurulduğundan bu yana Türkiye’de “Ölüm ilanlarının” neredeyse inhisarını elinde tutan Hürriyet Gazetesi’nin eski bir çalışanı olarak kendi kendime sordum?
Acaba Instagram’dan gelen bu bildiri, “Gazetelerde mevt ilanı devrinin sonu mu?”

AYNI GÜN BİR YAKININI KAYBEDEN DOSTUM GAZETE İLANI HAZIRLIYORDU

Neden bu soruyu sorduğumu da anlatayım.
Aynı gün yakın bir dostum da yakınını kaybetmişti.
O gün, vefat ilanı metninin hazırlanması, gazeteye iletilmesi için uğraşıyordu.
O gazetenin gerçek satış sayısını biliyorum.
Küçük bir karşılaştırma yaptım.
Instagram’da benim paylaşımım 110 bin şahsa direkt olarak ulaşmıştı.
Arkadaşımın verdiği mevt ilanı ise 20 bilemediniz en fazla 30 bin adet satılan bir gazete ile fakat o kadar insanın eline ulaşacaktı.
Bunların kaçı o mevt ilanını görecek belirli değildi.

BENİM VEFAT PAYLAŞIMIM GAZETENİN EN AZ 5 KATI BEŞERE ULAŞTI

Yani benim hesabımla Figen Batur için paylaştığım “Ölüm ilanı”, o kâğıt mevkutenin en az 5 katı beşere ulaşmıştı.
Aynı mesajım 5 başka internet haber sitesinde de kullanıldı.
Yani 5 katı değil tahminen 10 katı beşere gitmişti.…
Ama tek sorun ulaşılan insan sayısı değil…
Aynı vakitte ulaşılan beşere verilen mesaj…

INSTAGRAM PAYLAŞIMIM “YENİ KUŞAK OBITUARY”

Benim paylaşımım farkı şuydu:
Üzerinde “ACI KAYIP” üzere klasik bir söz yoktu.
Başlık motamot şöyleydi:

“GÜZEL ANKARA KIZI FİGEN BATUR’U KAYBETTİK

Altındaki metin de şöyle:
“Ankara Yeşilyurt sokağın hoş kızıydı.
Paris Le Marais’in hoş kızıydı.
İstanbul’un hoş kızıydı.
Tuncay abla (Sünkitay) ile Argun abinin (Sünkitay) hoş kızıydı.
Sarp’ın hoş annesiydi.
Gülümsün’ün hoş ablasıydı.
Tansu ve benim hoş arkadaşımızdı.
Enis Batur’la Ankara’daki meskeni 1980’lerin Çınaraltı’sıydı. Yusuf Atılgan, Oruç Arıoba, Bilge Karasu, Selim İleri, Filiz, Şahin Yenişehirlioğlu, Ece Ayhan, İlber Ortaylı, Tahsin Yücel, ilhan Usmanbaş…
Kimler kimler geçti o konuttan.
Ankara’nın saklı entelektüeliydi Figen.
Hayatı hoş yaşamanın, hoş yaşatmanın şık simyacısıydı.
Adı hiç konmamış bir Hayat loncasının piriydi.
Hürriyet’teki yazıları gezmeyi sanat haline getiren birer başeserdi.
Elinin ve aurasının dokunduğu her yeri bir hayat vahası olarak işaretler, bir hayat teruarı haline getirirdi.
Figen bu ülkenin büyük muharrirlerinin, sanatkarlarının art oda sırdaşıydı.”

VEFAT PAYLAŞIMIMDA EKSİK BİR CÜMLE

Dikkat ederseniz, bu bir vefat ilanı fakat tıpkı vakitte onu aşan bir obituary özelliği var.
Hatta her ikisini aşan bir de duygusallığı var.
(Bu paylaşımı yaptıktan sonra burada bir cümlenin eksik olduğun fark ettim.
Figen çok sevdiğim anne ve babası Tuncay ve Argun Sünkitay’ın isimlerini eklemeyi unutmuşum. Burada ekledim.)

20’İNCİ YÜZYILIN “ÖLÜM İLANI” DEVRİ KAPANIYOR

1986 yılından 2018 yılına kadar yazılı medyanın bir çalışanı olarak şunu rahatlıkla yazabilirim.
Bir yüzyıldan fazladır yazılı medyanın en değerli ögelerinden biri olan “Klasik Vefat İlanları” periyodu kapanıyor.
Ayrıca, New York Times ve öteki Amerikan gazetelerinin geliştirdiği “Klasik Obituary dönemi” de kapanıyor.
Daha doğrusu artık dijital alemde ve bilhassa toplumsal paylaşım platformlarında 21’inci Yüzyılın, “Ölüm ilanı” ile eski “Obituary’nin” bileşiminden de ileri giden “Dijital obituary dönemi” açılıyor.

KEFENİN CEBİ YOKTUR LAKİN VEFAT İLANININ CEBİ VARDI

Bu da Türkiye’de bilhassa Hürriyet gazetesi için bir periyodun sonu oluyor denebilir.
Hepimizin bildiği bir deyiş:
“Kefenin cebi yoktur…”
Ama “Vefat ilanının” vardı.
Hürriyet Gazetesi, Türkiye’de “Varlıklı sınıfın” “Vefat hiyerarşisini” Türkiye’ye taşıyan gazeteydi.
Tam sayfa ilan, birbiri arkasına 6-7 sayfa ilan bu hiyerarşinin en zirve noktasıydı.
İşte bu devir kapanıyor.
Sosyal paylaşım “Vefat ilanı hiyerarşisini” ortadan kaldırıyor.
Benim yaptığım üzere beş kuruş ödemeden, en sevdiğiniz arkadaşınızın “Obituary’sini” yüzbinlerce beşere ulaştırabilirsiniz.

KÂĞIT ÜZERİNDEKİ “VEFAT İLANI” ARTIK BİTMİŞ BİR HİYERARŞİNİN NOSTALJİK GELENEĞİ

Özetle, toplumsal paylaşım ve internet çağı, Hürriyet’e vefat ilanı vermenin manasını değiştirdi.
Bu ilan artık, mevt haberini çok sayıda beşere iletme manasını taşımıyor.
Olsa olsa, kaybolmuş bir “Vefat ilanı nostaljisini” gelenek olarak sürdürme duygusu olabilir.
“İlan verme” kavramı da tarihe karışıyor, onun yerini “Ölüm ilanı paylaşımı” alıyor.
Çünkü artık ölen kişinin sevenleri kendi ailesini bile beklemeden, kendi obituary’lerini paylaşıyorlar.
Böylece vefat ilanı tahminen de tarihinde birinci sefer demokratikleşiyor.

Ertuğrul Özkök