Putin ilk kez kabul etti, kim ne kazandı ne kaybetti: Haritanın sırrı
ABD Başkanı Donald Trump ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ortasında 15 Ağustos’ta Alaska’da gerçekleşen ve epeydir beklenen büyük tepenin hemen ardından ABD lideri önceden ilan edildiği üzere Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’yi Beyaz Saray’daki Oval Ofis’te ağırladı.
Kamuoyu önünde epey “teatral” ve bir nevi danışıklı dövüş havasında geçen evvelki buluşmanın akabinde bu defa taraflar birbirlerine karşı her nedense son derece saygılı ve olumlu bir tavır içindeydiler. İşin hali detayları bir tarafa, Trump’ın Zelenski’yi Putin ile buluşmasının çabucak ertesinde makamına çağırması tesadüf olmak bir tarafa bütünüyle Rusya lideri ile konuştuklarını, görüşmelerinin sonuçları ve de aldıkları gayriresmi lakin hayati nitelikteki makul kararları Zelenski’ye iletmek ve onu fiilen bunlara ikna etmek, en azından ilgili süreci başlatmak hedefliydi.
Trump ve Zelenskiy’in yan yana oturduğu masanın karşısında büyük bir Ukrayna haritasının sergilenmesi dikkati çekti. Haritada pembeyle gölgelendirilen Ukrayna’nın doğu kısmı, Rus askeri güçlerinin halihazırda denetim ettiği toprakları gösterdi. Kelam konusu haritaya yönelik değerlendirmede de bulunan Zelenskiy, “Başkan’a (Trump’a) savaş alanının haritadaki birçok ayrıntısını gösterdim. Harita için teşekkürler, harikaydı” tabirini kullandı.
“BİR DAHAKİ SEFER MOSKOVA”DA YA “HİÇ KÖTÜ FİKİR DEĞİL” LAKİN TEK BİR MANAYA GELEBİLİR
Zelenski’nin timsalinde ardındaki Avrupa siyasi-diplomatik ve kısmen askeri bloğunun uzun vakittir temel korkusu, bilhassa de Trump’un Beyaz Saray’ın yine işvereni olmasıyla birlikte, ABD’nin oldukça bir ortadan sonra Moskova’yı büsbütün resmi ve dahası da devlet başkanı düzeyinde muhatap almaya başlayacak olmasıydı. Birkaç gün evvel adeta korkulan oldu ve üstüne üstlük her iki dünya gücünün devlet liderlerinin uzun görüşme sonrası kameralar önünde düzenlediği basın toplantısında buluşmanın umulan ve iddia edilenden çok daha olumlu bir atmosferde ve yapan geçtiği ilan ediliyordu. Her ne kadar ve mantıken tüm ayrıntılarda şimdi görüş birliğine varamadıklarını sırayla lisana getirmekten çekinmeseler de, toplantının sonunda Vladimir Putin’in hafif tebessümle İngilizce olarak; “Next time in Moscow” demesine cevaben Trump’ın “Hiç üzücü bir fikir değil!” biçiminde cevap vermesi, her iki nükleer harika gücün liderlerinin ortak mutabakatlarından bundan sonra geri adım atmayacaklarını gerçek manada kanıtlamış oldu.
“MESELENİN TAHLİLİ UKRAYNA İHTİLAFININ TEMEL NEDENLERİNİ ORTADAN KALDIRMAK”
Putin’in müşterek basın toplantısında bir sefer daha, görüşmede Rus heyetinin Amerikan tarafına temel olarak, Ukrayna ihtilafını topyekûn ve süresiz olarak çözmenin asıl yolunun, uzun müddetli askeri – siyasi krizin yakın devir nedenlerini ortadan kaldırmaktan geçtiğini ayrıntılı olarak aktardıklarına vurgu yapmıştı. Bunları ehemmiyet ve öncelik sırasına nazaran kısaca hatırlatacak olursak: 1- Ukrayna’nın kayıtsız koşulsuz olarak tarafsız bir ülke olması, yani NATO dâhil ve başta olmak üzere rastgele bir askeri pakta kesinkes dâhil olmaması. 2- Kırım Cumhuriyeti’nin türel olarak Rusya toprağı olarak tanınması 3- Donbass’ın da, Donetsk Vilayeti’nin eski doğal sonlarını kapsayacak formda Rusya’nın yeni vilayetleri olarak resmen tanınması (ki ilgili bölgelerde 2022 Eylül ayı sonunda bu doğrultuda referandumlar düzenlenmişti) 3- Moskova karşısında uygulanagelen finansal-iktisadi-lojistik ve teknik yaptırımların kaldırılması. Rusya’nın 2022 Şubat ayı sonunda gelişen konjonktürde aldığı yeni bölgeler niteliğindeki Zaporojye ve Kherson elbet büyük savaşın nedenlerini teşkil etmese de, kelam konusu görüşmede bunun da ziyadesiyle gündeme geldiğini öngörmek mümkün. Rusya en yeterli ihtimalle buraların Ukraynaca denetim edilen kısımlarında hak sav etmeyebilir.
“UKRAYNA’YA GÜVENLİK GARANTİLERİ VERİLMESİ” ŞARTINI PUTİN AÇIKTAN BİRİNCİ DEFA KABUL ETTİ
İki önderin gerçekleştirdiği uzunca basın toplantısında sıra Trump’a geldiğinde Amerikan başkanı öncelikle Ukrayna’ya güvenlik garantilerinin verilmesi sorunundan faslı açtı. Ardından Putin ise birinci defa olarak, çabucak birebir sözleri kullanmak suretiyle Amerikalı mevkidaşı ile bu bahiste büsbütün hem fikir olduklarını, tıpkı biçimde kendilerinin de Ukrayna’nın güvenlik garantilerine hürmet duyduğunu, bunu önemsediklerini ve bunun sağlanması için ellerinden geleni yapacaklarını öne sürdü. Ukrayna’ya karşı neredeyse üç buçuk yıldır konvansiyonel bir savaşta halinde bulunan bir ülkenin lideri olarak bunu açıktan ve ilgili sözlerle birinci sefer belirtiyordu. Bunun nasıl ve ne biçimde olacağının teferruatına alışılmış ki girmedilerse de, burada akla Ukrayna’nın savaş sonrası periyottaki olası yeni hudut sınırı boyunca ve de Rusya ile olan eski hudutlarının farklı formda ve nasıl korunacağı sorusu geliyor. Bu konuda ait birden fazla bölge var. Kursk ve Belgorod Vilayetlerine komşu Ukrayna Eyaletleri olan Sumı ve Kharkov’da Rusya Ordusu’nun ilerleyişini Kremlin, bir müddettir “tampon bölge yaratmak” olarak gerekçelendiriyordu. Bu argümandan hareketle Rusya’nın da Ukrayna üzere sonlarında bir kadro güvenlik garantileri talep edebileceği akla gelse de, masa başında Rusya’nın buralardan çekilmeyi taahhüt etmesi pekâlâ mümkün. Zaporojye ve Kherson’ın elde tutulan kısımlarından çekilmesi ise çok sıkıntı.
ZELENSKİ’NİN KOZLARI VE ELİNDEKİ KARTLAR HİÇ OLMADIĞI KADAR AZ VE ZAYIF
Zelenski ile Trump’ın evvelki günkü buluşmalarına dönersek şayet; detayların kıymetli kısmını şimdi bilmesek de, bu sefer Trump timsalindeki Beyaz Saray idaresinin uzak orta “iyi polis – makus polis oyunu” oynamadığı ortada. Zelenski’nin Alaska öncesi, barış ve ateşkes tarafında verdiği kuvvetli sinyaller ve dilekleri, son derece olumlu bir havada geçen Washingtoın buluşması manzarası ile birleştirdiğimizde, Ukrayna başkanının Putin’den Trump üzerinden iletilen kuralları kabul noktasına hiç olmadığı kadar yaklaştığı kuvvetle mümkün. Bunun karşılığında koltuğunu ve katta ülkedeki varlık şartını dahi ebediyen kaybetme riski olsa da, Zelenski’nin elindeki kartlar hiç olmadığı kadar az ve zayıf. Bunun da ötesinde, evvel kulislere akabinde da kısmen main stream medyaya sızan bilgilere bakılırsa, Trump Zelenski’ye özetin özeti mahiyetinde şu iletisi verdi “Rusya’nın fiilen denetim ettiği bütün topraklardan çeki ve buraları teşhis, Vladimir savaşı yarın büsbütün bitirmeye hazır!..”
MESELE ABD’NİN GLOBAL-EKONOMİK ÇIKARLARI OLDUĞUNDA, UKRAYNA DAHİL GERİSİ TEFERRUATTIR
Kiev başkanının elini yeterlice zayıflatan kayda paha bir öteki yeni gelişme de, Rusya ve ABD’nin Arktik Okyanusu’nda güç, seyrüsefer üzere son derece kritik ve stratejik bir kadro alanlarda işbirliği yapma tarafında prensip kararı almış olmaları. Gerçekten, liderler düzeyindeki dâhil, taraflar ortasında son aylarda yapılan bir dizi müzakerede iktisat – finans, dış siyaset, savunma, vs. üzere pek çok alana dair birçok bakan ve başkanlık danışmasının yer alması kuşkusuz tesadüf yapıtı değildi. Trump’ın temsil ettiği “Neo-Amerikan Küresel korumacı-pragmatizmi” şayet Rusya ile öncesinde olmadığı derecede ve kapsamda ve tam da Amerikan’ın ekonomik çıkarlarına da ziyadesiyle yarayacak biçimde bir işbirliği periyodunu başlatıyor ise, o halde tabir yerindeyse, “Ukrayna dâhil gerisi onlar için artık bir teferruattır”… Avrupalı önderlerin gıyaplarında isimleri sanları şimdilik geçse de, kesim olan bir şey var ki o da, bir mühlet masada önceliğin Amerikan-Rusya müzakerelerinde oluşu.
Okay Deprem
