ABD’nin yarım asırlık Küba ambargosu: Kennedy’nin gizli puro siparişi

1962’den beri Küba puro ithalatı Amerika Birleşik Devletleri genelinde yasaklanmıştır. Bu yasak, ABD hükümetinin Küba’ya karşı ambargosunun birçok sonucundan biriydi. Birleşmiş Milletler üye ülkeleri tarafından tekrarlanan kınamalara karşın bir devlete şimdiye kadar uygulanan en uzun tek taraflı yaptırımlardan biridir.

AMBARGO BAĞLAMI

“Küba ile yapılan tüm ticarete ambargo” 3 Şubat 1962’de Lider John Fitzgerald Kennedy tarafından kararlaştırıldı. Castro hükümetinin 420 hektardan fazla araziyi kamulaştırma kararının akabinde Soğuk Savaş fonuna karşı dayatıldı. Bu kamulaştırmalar, Amerikan varlıklarını da yaklaşık bir milyar dolar meblağında etkiledi.

ABD’de 1991 yılında gizliliği kaldırılan Dışişleri Bakanlığı belgesi, ambargonun amacının “açlığı, ümitsizliği ve hükümetin devrilmesini kışkırtmak gayesiyle gerçek ve nakdî fiyatları düşürmek için Küba’ya kredi ve materyal sağlamayı” reddederek Küba’nın ekonomik hayatını zayıflatmak olduğunu ortaya koyuyor.

O vakitler, Amerika Birleşik Devletleri’ne hala ithal edilen ana Küba eserleri pekmez, taze meyve ve sebzeler ve tütündü. Yalnızca 1960 yılında, “yaklaşık beş milyon dolar pahasında yüksek kaliteli puro Cuba ithal edildi”. Bu kararnamenin yürürlüğe girmesiyle Küba puroları yasaklandı. Küba tütünüyle sarılan ve farklı ülkelerde üretilen purolar, Amerikalı üreticilerin Küba tütünü tedarik edememesinden duyduğu hüzne karşın artık yasal olarak ABD’ye ithal edilebiliyordu.

İcra buyruğunun yürürlüğe girmesinden bir gün evvel JFK, Beyaz Saray Sözcüsü Pierre Salinger’den gizlice 1.200 H.upmann tedarik etmesini istedi. Upmann Küçük Upmanns. Salinger daha sonra JFK’nın talebinin yerine getirildiğinden emin olana kadar siparişi imzalamadığını bildirdi.

AMBARGONUN KÜBA PURO TİCARETİ ÜZERİNDEKİ SONUÇLARI

Ambargo kararnamesi yürürlüğe girmeden evvel Amerika Birleşik Devletleri ve İspanya, dünyada Küba puroları ithal eden iki ana ülkeydi. Habanos S.A’nın eski pazarlama yöneticisi Lopez Garcia’ya nazaran, Amerika Birleşik Devletleri’ne puro ihracatı yasağı, 1964 ve 1998 yılları ortasında Küba devletine 540 milyon dolara mal oldu. Küba’nın da öbür ülkelerde puro sanayisini tanıtmak için çeşitli reklam kampanyalarına bir milyon dolardan fazla harcama yapmak zorunda kaldığını ekliyor. Ambargodan sonra Küba purolarının satışları yavaş yavaş Batı Avrupa ülkelerine ve Sosyalist blok üyelerine kaydı.

Ancak ABD’nin Küba’ya yönelik yaptırımlarının Amerikan puro üreticileri üzerinde de tesiri oldu. 1962’den sonra Küba tütününden yapılan lakin yurtdışında üretilen purolar Amerikan topraklarında hala yasalken, artık Küba tütününü tedarik edemediler. Bu durum, Amerikalı üreticileri yıllık yaklaşık 27 milyon dolarlık Küba tütünü ithalatından yoksun etti ve bilhassa Florida’nın Tampa bölgesinde birçok fabrikanın kapatılmasına yol açtı. Amerikan Puro Üreticileri Birliği’nden gelen tekrarlanan şikayetlerin akabinde Lider Kennedy nihayet ambargoyu “Küba’nın büyümesi, üretimi yahut üretimi olan rastgele bir eserden büsbütün yahut kısmen üretilen yahut türetilmiş” içerecek formda genişletmeye karar verdi.

Amerika Birleşik Devletleri’nde Küba tütününün satışının büsbütün yasaklanması hem iç pazarın hem de rakip pazarların gelişmesine yardımcı oldu. Castro hükümeti tarafından toprağın kamulaştırılmasının akabinde birçok Kübalı tütün yetiştiricisi Nikaragua ve Dominik Cumhuriyeti üzere komşu ülkelere kaçtı. Küba’ya yönelik ambargo sayesinde, yüksek talep gören bir Amerikan pazarına yatırım yapabildiler. Cigar Association of America tarafından yayınlanan yakın tarihli bir rapora nazaran “Amerika Birleşik Devletleri, 2021’e nazaran yüzde 2,3’lük bir artışla 2022’de 464,5 milyon premium puro ithal etti”.

Nikaragua, Dominik Cumhuriyeti ve Honduras, 2022’de Amerika Birleşik Devletleri’ne sırasıyla 250,8 milyon, 128,9 milyon ve 83 milyon puro ihraç edilen üç ana tedarikçi ülkeyi temsil ediyor. Bu sayılar ABD pazarının kapatılmasının Küba puro sanayisi için çok gerçek bir gelir kaybını temsil ettiğini gösterse de ABD hükümetinin umduğu tesire sahip olmadılar.

Şubat 2023’te Habanos S.A, 2022 yılı için Küba puro satışlarında yüzde 2’lik bir artış duyurdu ve bu da 545 milyon dolarlık rekor satışları temsil ediyor. Habanos S.AC’nin ticari lider yardımcısı Jorge Luis Fernandez Maique’e nazaran purolar şu anda hacim cinsinden yüzde 70 oranında pazar hissesini tutuyor (satılan ünite sayısı için). Premium kategoride yüzde 80 bedel (satışlar için). Avrupa hala Habanos S.A’nın ana pazarıdır ve toplam satış pahasının yüzde 53,7’sini oluştururken, onu Asya-Pasifik (yüzde 19,3), Amerika (yüzde 15,3), Afrika ve Orta Doğu (yüzde 11,7) takip eder. Lakin şu anda Küba puro ithalatında dünyaya liderlik eden Çin’dir.

Çinli bir habano uzmanı olan Wang Zheng’e nazaran, Küba purolarının Çinlilere olan cazipliği yalnızca kalitelerinden ve itibarlarından değil birebir vakitte kökenlerinden de kaynaklanıyor. Ona nazaran, Çinliler sosyalist ülkelerden gelen lüks eserleri Batı eserlerinden daha fazla tüketmeye istekliler. Bu nedenle Amerikan ambargosu çelişkili tesirler yarattı, Habanos S.A’nın bir yandan pazar hissesini kaybetmesine, başka yandan da yeni pazarları fethetmesini sağladı.

AMBARGOYU KALDIRMAYA MI YANLIŞSIZ?

BM üyesi ülkelerin neredeyse oybirliğiyle kınanmasına karşın ve otuz yılı aşkın bir müddettir Amerika Birleşik Devletleri, Küba’ya yönelik ambargoyu kaldırmayı daima olarak reddetti. 2014 yılında Lider Barack Obama periyodunda ABD, birinci defa “Amerika Birleşik Devletleri’ne ithal edilebilecek bağımsız Kübalı teşebbüsçüler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin bir listesini” yayınlayarak ambargoyu hafifletmek için tedbirler aldı.

Küba puroları ve alkol bu listede görünmüyor lakin Amerikalı turistlerin artık 100 $ muadili Küba romu ve purolarını Amerikan topraklarına getirmelerine müsaade veriliyor. Birebir yıl, ABD Yüksek Mahkeme sonunda Cubatabaco’ya ticari marka tesciline itiraz etme hakkı verdi. 2017’de Küba ve Amerika Birleşik Devletleri ortasındaki bağlar, Donald Trump’ın Küba’daki ABD konsolosluğunu kapatma kararıyla bir defa daha soğudu. Lakin Mart 2022’de, bu konsolosluğun Biden idaresi tarafından yine açılması, hala sonlu bir biçimde de olsa “Küba ile bağları normalleştirme” isteğini bir sefer daha gösterdi. Bay Fernandez Maique’e nazaran, ambargonun kaldırılması Küba’nın “Amerika Birleşik Devletleri’nde yılda en az 250 milyon dolar puro ihraç etmesini” ve dünya çapındaki satışların üçte ikisini oluşturan ABD pazarından yüzde 25-30 oranında ele geçirmesini” sağlayabilir. Fakat şu an için ambargo hala yürürlüktedir ve Küba, iktisadına verilen birikmiş ziyanı 1962’den bu yana yaklaşık 150 milyar dolar olarak iddia etmektedir.

Tütün ve tütün mamulleri sıhhate ziyanlıdır.