Külliye’den ‘Sivil anayasa’ tanımı

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum, her pazar yayımladığı yazılarından birini daha toplumsal medya platformu X’ten paylaştı. Uçum, son vakitlerde tartışılan “sivil anayasa” nitelemesine dair, “Yeni anayasanın sivil nitelemesi son derece isabetlidir ve Türkiye gerçeğine uygundur” açıklamasında bulundu.

Uçum, paylaştığı yazıda şu kelamlara yer verdi:

PAZAR YAZISI

SİVİL ANAYASA HALKIN YAPTIĞI ANAYASA DEMEKTİR!

Yeni anayasa amacı tabir edilirken “sivil anayasa” nitelemesinin tartışıldığı görülüyor. Anayasaların sivil olamayacağı gerekçesiyle sivil anayasa tabirine itiraz ediliyor. İtiraz sebepleri olarak; kamu ve sivil ayrımı, siyasal toplum (devlet) ve sivil toplum ayrımı gösteriliyor. Ek olarak; sivil ve asker ayrımı, sivil olan ve resmi olan ayrımı da ileri sürülebilir.

Ancak tüm bunlara karşın yeni anayasanın sivil nitelemesi son derece isabetlidir ve Türkiye gerçeğine uygundur.

Öncelikle belirtelim ki kavramların kabul edilmiş içerikleri her vakit toplumsal, siyasal ve hukukî olguları açıklamakta kâfi olmaz.

Gelişen toplumsal ve siyasal süreçler yeni kavramlar üreteceği üzere mevcut kavramlara da yeni içerikler ve yeni manalar kazandırır. Kavramların içeriği vakit içinde değişir, gelişir ve zenginleşir.

Sivilin köken manası askeri olmayan demektir. Askeri olan karşısında sivil olan vardır. Sivilin köken manası bu olmakla birlikte; kamusal alan ve sivil alan, resmi olan ve sivil olan, siyasal toplum ve sivil toplum üzere zıtlıklar da kullanıma girmiştir. Hasebiyle kavramların olgulara bağlı değişen ve gelişen içeriğini daima dikkate almak gerekir. Aksi halde bir kavram şablonculuğu yanılgı kavram fetişizmi ortaya çıkar. Toplumsal ve siyasal pratikler kavram şablonculuğuna sığmaz. Kavramların dogmatik bir formda değil dinamik bir yaklaşımla ele alınması gerekir.

Bu açıdan yaklaşılınca Türkiyede sivil anayasa nitelemesinin öne çıkmasının nedenlerine bakmak gerekir. Bunun temel sebebi 1961 Anayasasının, 1971’de yapılan kapsamlı Anayasa değişiklerinin ve 1982 Anayasasının askeri darbeler ve askeri muhtıra eseri olması yani anayasaların yapılmasında askeri iradenin belirleyici olmasıdır.

Bu nedenle askeri iradenin değil sivil iradenin, yani halkın ve siyasi temsilcilerinin yapacağı anayasa manasında sivil anayasa nitelemesi öne çıktı. Vakit içinde yalnızca askeri olan aksisi değil, demokratik meşruiyeti olmayan seçkinci kurumsal iradeler yerine halkın iradesinin belirleyici olması manasında sivil anayasa nitelemesi gelişti.

Yeni anayasanın sivil niteliği fotoğrafının ya da kamunun tersinin sivil olması manasında değildir. Anayasa türel bir evrak, bir kanun, aslında bu istikametiyle sivil evrak olması da mümkün değil. Elbette hukuksal bir metindir, kamusal ve resmi bir evraktır.

Sivillik nitelemesi kurumsal yapıların ve seçkinlerin taleplerine ve iradelerine değil halkın talep ve iradesine nazaran hazırlanan ve halkın legal temsilcileri tarafından halkın onayına sunulmak üzere yapılan bir anayasa olmasıyla ilgilidir.

Buradaki sivillik devletin dışında olmak değildir. Devletin asıllarını, işleyiş unsurlarını, hak ve özgürlükleri kapsayan anayasanın halk tarafından yapılması demektir.

Buradaki sivillik resmiliğin aksisi değil, bürokratik ve seçkinci iradelerin zıddı manada sivil iradedir. Sivil iradenin temsilcisi siyaset ve siyasetin en yüksek temsil organı Meclistir.

Sivil yeni anayasa, yeni anayasayı olağan Meclisin yapması ve halkın onaylaması demektir.

Sonuç olarak sivil yeni anayasa sözü anayasanın doküman niteliğine ve devlete ait fonksiyonuna yönelik değildir. Sivil nitelemesi yeni anayasanın yapılmasında halkın ve yasal temsilcilerinin belirleyici irade olması demektir.

Özcesi sivil anayasa halkın yapması gereken anayasadır.

Yeni anayasa amacının manası da ‘Halkın Anayasası’na kavuşmaktır.”