‘İhtiyar idoller’ geri döndü: Avrupa’da yeni solun ayak sesleri

Almanya’nın en tesirli siyasi haber portalı Der Spiegel, bundan yedi yıl evvel, 2018 yılında Sahra Wagenknecht’i ve toplumsal demokrasinin en tesirli ismi Oskar Lafontaine’i küçümseyen, Avrupa’daki sol hareketin öncü isimlerini “ihtiyar idoller” diye hafife alan, yeni bir sol hareketi “hayal” ve “fantezi” olarak nitelediği bir haber tahlil yayımlamış, Almanya’da kuvvetli ve birleşik bir sol için Jean-Luc Mélenchon, Jeremy Corbyn üzere önderlerin sadece hudutlu ölçüde model oluşturabileceği yorumunu aktarmıştı.

Peki, o denli mi oldu nitekim?

Bugün 73 yaşındaki Mélenchon, Fransız siyasetinin en tartışmalı figürlerinden biri, evet. Lakin kurduğu sol ittifak Yeni Halk Cephesi, 2024 seçimlerinde kritik rol oynadı. Mélenchon’un kurduğu “Boyun Eğmeyen Fransa”, meclise 74 vekil gönderdi, ittifak içindeki en yakın ortağı Sosyalistler 59 sandalye aldı.

Sahra Wagenknecht, 56 yaşında

SAHRA WAGENKNECHT

Avrupa’da birleşik sol hareket hayalleri kurmakla alay edilen Sahra Wagenknecht’e bakalım. 2023’te Sol Parti’nin Meclis Küme Başkanvekili Sahra Wagenknecht, toplumu ve siyaset sahnesini ikiye bölen “BSW-Akıl ve Adalet İçin Sahra Wagenknecht İttifakı” ile, o periyotta partisi olan Sol Parti idaresini “gerçeklikten kopmakla ve sol liberal bir küme olmakla” suçlayarak BSW partisini kuracaklarını ilan etti. 2025 seçimlerinde ise Sahra Wagenknecht’in liderliğindeki BSW, yalnızca 9 bin 500 oy farkıyla Meclis’e giremedi.

BSW lideri Sahra Wagenknecht, savaş zıddı, NATO ve neoliberalizm eleştirileriyle, kurulu nizama meydan okuyor. Barışı, medya eleştirisini ve Kuzey Akım üzere güç alternatiflerini savunduğu için ağır hücumlara uğruyor. Şayet oylar yine sayılır ve baraj aşılırsa, bu durum yalnızca Meclis’i değil, Almanya’nın dış siyasetini da sarsabilir.

Spiegel’in Wagenknecht’in “ihtiyar idoller” diye nitelediği bir başka isim Jeremy Corbyn. Evet, Jeremy Corbyn de 70’lerinde bir delikanlı. Tam olarak 76 yaşında ve İngiltere’yi ayağa kaldırdı.

Zarah Sultana ile birlikte yeni bir sol parti kuruyor. Jeremy Corbyn’in kuracağı bu yeni sol partiye şimdiden ilgi alımlı bir dayanak var. Yalnızca bir mahallî siyaset atağı değil elbette, daha çok Avrupa’da savaş siyasetlerine, kemer sıkmaya ve sağ popülizme karşı giderek büyüyen toplumsal öfkenin istikamet bulmuş tabiri olarak algılanabilir. Yeni sol, meydanı sağa bırakmadan barış, adalet ve eşitlik tabanında yine şekillenmek istiyor.

Jeremy Corbyn, 76 yaşında

YORGUN SOL, YENİ BİR SOLA MUHTAÇ

2025 yazı prestijiyle Avrupa’nın büyük kısmında toplumsal demokrat partiler iktidardalar lakin etkisizler. Almanya’da, Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) neoliberal siyasetleri sürdürürken, İngiltere’de Keir Starmer liderliğindeki İşçi Partisi, soldan değil, merkez sağdan iktidar vazifesini devralmış üzere davranıyor. Bu sağ tablo, giderek daha fazla sayıda sosyalist ve ilerici etrafta kırılmaya yol açtı diyebiliriz.

Tam da bu kırılmanın ortasında, Britanya’da sahneye çıkmaya hazırlanan bu yeni siyasi oluşum, sırf Emekçi Partisi’nin bıraktığı boşluğu doldurmayı değil, Avrupa’daki genel sol yönsüzlüğe bir yanıt üretmeyi hedefliyor.

Sultana’nın ifadeleri net… “İşçi Partisi, halkın ömür şartlarını güzelleştirmekte büsbütün başarısız oldu.”

Corbyn ise özeleştirisini açıkça veriyor… “Yeni bir parti kurmakta geç kaldık. Hatalı arıyorsanız, bana bakın.”

Bütün bu açıklamalar, solun sırf yeni bir siyasi çatıya değil, yeni bir çaba ruhuna muhtaçlığı olduğunu da gösteriyor.

BARIŞ SİYASETİNİN GERİ DÖNÜŞÜ: SİLAH DEĞİL, EKMEK

Corbyn’nin yıllardır taşıdığı savaş tersi çizgi, yeni partinin temel direklerinden biri olacak. Sultana da bu çizgiyi sahiplendiğini açıkça belirtiyor. Tıpkı Fransa’da Mélenchon ve Almanya’da Wagenknecht’in partilerinin çizgisinde olduğu üzere.

Filistin’de süren soykırım karşısında sessiz kalan Starmer liderliğindeki hükümet, hem emekçi sınıfı hem de vicdan sahibi seçmenler nezdinde meşruiyetini yitiriyor. Bu yeni solun bildirisi Almanya’da, Fransa’da, İngiltere’de çok açık: Savaşlara değil, halkın refahına bütçe.

Özellikle Sultana’nın çıkışı dikkat çekici… Bir yanda milyar dolarlık savunma endüstrileri, başka yanda açlık hududunda yaşayan işçiler. Bu çelişkiyi sorgulamak, yeni hareketin en güçlü politik silahı olarak karşımıza çıkıyor.

Jean-Luc Mélenchon, 73 yaşında

SEÇİM SANDIĞINDAN SOKAĞA

Yeni partinin kurucu unsurlarından biri, salt bir seçim partisi olmaması. Sendikalarla, çevrecilerle, savaş tersleriyle birlikte sokakta ve grevde olma tezi taşıyorlar. Bu, Fransız önder Jean-Luc Mélenchon’un “LFI” (Boyun Eğmeyen Fransa) hareketiyle paralellik taşıyor. Seçimle sonlu olmayan, halkın direkt katıldığı, militan bir sol çizgi.

Yeni partiye dayanak veren Sosyalist Alternatif (Socialist Alternative England, Wales & Scotland) hareketi, bu teşebbüsü “heyecan verici ve gerekli” olarak tanımlıyor: “Bu oluşum, işçilerin ömrünü düzgünleştirme potansiyeline sahip ve en kıymetlisi sağın yükselişine karşı durabilecek bir güç olabilir.”

Yalnızca sağ popülizme değil, birebir vakitte “teknokratik” merkez sola karşı da meydan okunuyor güya…

YENİ SOL MÜMKÜN MÜ

Sultana-Corbyn ikilisi, yalnızca İngiltere siyaseti açısından değil, Avrupa solunun yine inşası açısından da kritik.

Sahra Wagenknecht’in Almanya’da kurduğu “BSW” hareketi, Jean-Luc Mélenchon’un Fransa’daki tesiri ve Bernie Sanders’ın ABD’de başlattığı dalga, benzeri sorularla hareket ediyor:

Kapitalizmle uzlaşarak ilerici olunabilir mi?

Sol, barışı savunmadan halkın itimadını kazanabilir mi?

Yeri gelmişken, Jeremy Corbyn’in soldaki bu güçlü çıkışına Almanya solunun gerçekte geçmişte nasıl baktığını anlayabilmek için ufak bir hatırlatma yapmakta fayda var: Kelamda solun tam da demokratik süreçleri denemeyi ve hatırlatmayı amaçladığı Kasım 20232teki bir toplantı skandala dönüşmüştü. İşte değerli bir davetliyi listeden atan o buluşma hiç yoruma yer bırakmadan her şeyi çok net ortaya koyuyor aslında.

Şöyle ki…

Almanya’nın başşehri Berlin’de 10 Kasım 2023’te düzenlenmesi planlanan “Avrupa Konseylerin/Halk Meclislerinin Olsun-Europa den Räten” isimli konferansa katılması planlanan Birleşik Krallık’ın eski İşçi Partisi başkanı Jeremy Corbyn, aktifliğe konut sahipliği yapan Volksbühne tiyatrosu tarafından son anda programdan çıkarıldı. Münasebet olarak, Corbyn’nin Orta Doğu’daki gelişmelere yönelik mevcut tavrı gösterildi.

Corbyn, Rosa-Luxemburg Vakfı’nın düzenlediği ve Sol Parti’ye (Die Linke) yakınlığıyla bilinen bu konferansta, Avrupa solu ile Latin Amerika solu ortasındaki bağlantılar hakkında konuşacaktı. Vakıf, Corbyn ile yıllardır İngiltere’deki ve dünya çapındaki solun kıymetli bir temsilcisi olarak iş birliği yaptığını belirtse de Corbyn’in ardında duramamış, tiyatronun kararına hürmet duyduğunu da eklemişti.

Jeremy Corbyn, Filistin-İsrail çatışmasına dair o periyottaki açıklamalarında ateşkese ve memleketler arası hukuka bağlılık daveti yapmış, sivillerin korunmasının öncelik olması gerektiğini vurgulamıştı. Lakin bu istikrarlı yaklaşımı bile Almanya’daki “sol” bölümlerce “sorunlu” bulunuyor. Bilhassa antisemitizm tartışmaları, Corbyn’nin geçmişte İşçi Partisi liderliğinden uzaklaştırılmasında da kullanılmıştı.

Volksbühne’nin bu kararı, yalnızca sanat ve siyaset etraflarında değil, Almanya’da söz özgürlüğü ve niyet çeşitliliği açısından da derin bir tartışmanın fitilini ateşlemişti.

Corbyn’in Volksbühne’de konferanstan dışlanması ve “antisemitizm” suçlamalarıyla susturulmaya çalışılması, Avrupa’da barışçıl ve anti-emperyalist solun önüne çekilen sansür duvarlarını da gözler önüne seriyor.

EMEK, BARIŞ VE ADALET EKSENİNDE BİR DİRENİŞ HATTI

Sultana ve Corbyn’in kuracağı yeni parti, Filistin dayanışması, personel grevleri, savaş aykırısı hareketler ve toplumsal adalet taleplerini ortak bir tabanda birleştirmeyi vaat ediyor. Bu vaadin ardında sadece geçmişe hasret değil, somut bir gelecek hayali var: Savaş endüstrisinin kamulaştırılması, zenginlerin yüksek oranda vergilendirilmesi, göçmen haklarının savunulması, kamu hizmetlerinin özelleştirmeye kapatılması, demokratik, tabandan örgütlü, hesap verebilir bir yapı…

Bu eksende kurulacak bir parti, sırf Britanya’nın değil, Avrupa’nın da bahtını değiştirebilir.

SOLUN YA YENİLENME YA DAĞILMA EŞİĞİ

Yeni sol oluşumlar, şayet sırf bireylere değil prensiplere, sadece tenkide değil tahlile yaslanırsa, Avrupa’da yeni bir emek ve barış çizgisi kurabilirler. Fakat aksi durumda, sağ popülizmin yükselişi karşısında kesimli ve etkisiz kalmaları kaçınılmaz.

Zarah Sultana ve Jeremy Corbyn’in açtığı bu yol, hem yeni bir politik dürüstlük hem de radikal bir toplumsal adalet argümanı taşıyor.

Tarihsel olarak her büyük dönüşüm, tabandan gelen bir çatlaktan doğdu.

Şimdi soru şu… Bu çatlak, Avrupa solunun tekrar doğacağı yer olabilir mi?

Işın Ertürk-Stuttgart