Mehmet Uçum: “Halkı anlamayanlar anayasa talebini göremez”

“PAZAR YAZISI

YENİ ANAYASA GÜNDEMİNİ ÇARPITMA UĞRAŞLARI (4)

Bu seride son olarak “halkın anayasa gündemi yok iddiası” üzerinde duracağız. Bu sav, çarpıtma olmanın yanında fikri yetersizliğe de işaret ediyor.

Halkın Taleplerinin Anayasal Niteliği!

Demokrasilerin rutin işleyişinde halk, anayasa konusundaki beklentisini hukukî lisanla tabir etmez. Halkın anayasal taleplerini tespit için değişim yahut gelişim istikametindeki siyasi, ekonomik, kültürel ve adalete ait her türlü tasavvurunun hukukî karşılığına bakılmalıdır.

Halkın sisteme ait daha uyguna yönelen beklentilerini karşılamak konusunda kanun yahut tali mevzuat yetersiz kalırsa bunlar için anayasal norm gereksinimi doğar. Bunun da halkın anayasa talebi olarak anlaşılması gerekir.

Yani demokratik siyasetin vazifesi, halkın somut olarak hangi bahis olursa olsun daha adil ve uygun işleyen bir nizam isteğini -anayasa altı normlarla karşılanamayan talepler açısından- anayasal değişim muhtaçlığı olarak çeviri etmektir. İşin aslı budur.

Halkın Somut Talepleriyle Anayasa İlişkisi!

Halkın genel ve aktüel problemlerin tahliline ait beklentisi, gelişmiş kurallar ve geliştirilmiş kurumlar gerektirirse bunların bir kısmı norm düzeyi sebebiyle anayasa talebi olarak ortaya çıkar.

Örneğin pahalılıkla uğraşta gerek duyulduğunda tavan fiyat uygulanmasına yönelik halkın beklentisi anayasal talep olarak kabul edilmelidir.

Makul ve insanca yaşama hakkına ait halkın istekleri anayasada bu türlü bir hakka yer verilmesi formunda somutlanabilir.

Yine halkın, hiç kimsenin geçim problemi içinde olmaması dileği anayasada taban geçim takviyesi yahut minimum gelir hakkı üzere garantilere dönüşebilir.

Seçmen iradesinin milletvekili seçim süreçlerinde daha tesirli olmasına yönelik halkın istekleri “geri çağırma hakkını” içeren bir anayasal kural ve kurum olabilir.

Halkın yasama süreçlerinde daha etkin olma isteği anayasada yer alması gereken, halkın kanun teklif etmesine ait bir hak ve yetki talebi olarak kabul edilebilir.

Bunlar üzere her alan için ve çok sayıda örnek verilebilir.

Görüldüğü üzere “halkın gündeminde yeni anayasa talebi yok” görüşü, halkın taleplerinin devrimci dinamiğini ve gelecek perspektifini göz gerisi eden, olgusal karşılığı olmayan, yüzeysel bir tespittir.

Siyasal Anayasa ve Hukukî Anayasa!

Dolayısıyla aslında yeni anayasa halkın daima ve genel olarak sistemsel açıdan daha iyiyi tasavvur etmesinin oluşturduğu temel gereksinimdir. Bu nedenle siyasal anayasa ve hukukî anayasa ayrımı yapılır.

Siyasal anayasa halkın sisteme ve tertibe ait tasavvuru ile daha uyguna yönelik taleplerinin ve muhtaçlıklarının ortaya koyduğu anayasadır. Siyasal anayasanın ögelerini halkın demokratik ve yasal temsilcisi olan siyasi partilerden ‘talep siyaseti’ yapanların programlarında daha net olarak görmek mümkündür.

Halkın ortaya koyduğu siyasal anayasanın hukukî çevirisinin yapılarak halkın temsilcilerinden oluşan Mecliste bütünsel bir kanun olarak kabul edilmesi ve halkın onayıyla yürürlüğe girmesi halinde ise hukuken yeni anayasa kelam konusu olur.

Halkın Yeni Anayasa Gündemiyle Referandum İlişkisi!

Demokratik bir nizamda halk sisteme ait daima daha iyiyi istediği sürece ki bu şimdiye kadar bu türlü olmuştur, yeni anayasa her vakit halkın olağan ve dinamik gündemi olur.

Bu nedenle temsili kurucu irade olan Meclis yeni anayasayı, halkın daimi anayasa gündemini ve asli kurucu irade olan halktan onay alma zorunluluğunu dikkate alarak yapmalıdır. Zira halk tasavvur ettiği anayasa ile Meclisin kabul ettiği yeni anayasa ortasındaki ahengi lakin vereceği onayla gösterir.

Yeni anayasa TBMM’de 400 yahut daha fazla oyla kabul edilse bile referandum zorunluluğunun iki ana sebebi vardır:

Birinci sebep, asli kurucu irade olan halkın onayıyla demokratik meşruiyeti tamamlama zorunluluğudur.

İkinci sebep, halkın siyasi anayasa tasavvuruna uygun bir hukuksal metnin Mecliste kabul edilip edilmediğini halkın denetleme hakkının gereğidir.

Son kelam: Referandumsuz yeni anayasa olmaz.”