Bugün doğum günü: Lenin Türk müydü

Modern Rusya’nın kültürel, kurumsal ve toplumsal temellerini atan, “Rus Devrimi”nin başkanı ve Sovyetler Birliği’nin ilk lideri, Vladimir İlyiç Lenin’in Türk akrabalarını gazeteci Soner Yalçın, 16 yıl evvel kaleme aldı.

Yalçın’ın, 11 Temmuz 2009 tarihli “Yoksa Lenin Türk müydü” başlıklı yazısı şöyle:

Türk milliyetçiliğinin önde gelen isimlerinden Zeki Velidi Togan gençliğinde komünistti. 5-9 Aralık 1917’de toplanan VII. Sovyetler Kongresi’nden sonra Bolşeviklerin lideri Vladimir İlyiç Ulyanov (Lenin) tarafından davet edildi. Sohbet sırasında Zeki Velidi, “Ulyanov” isimli Tatarca ve Çuvaşça bilen bir araştırmacının etnik köken ile ilgili kitabını Lenin’e ikram ederken sordu: “Yoldaş siz Tatar Türkü müsünüz?” Bolşevik önder başını kitaptan kaldırdı ve şöyle dedi…

Sovyet Devrimi’nin lideri Vladimir İlyiç Ulyanov (Lenin) Tatar Türkü müydü?

Sovyetler Birliği Merkez Komitesi Marksizm-Leninizm Enstitüsü tarafından çıkarılan “Lenin biyografisi” isimli hacimli çalışmada, Lenin’in doğumu ve çocukluğu yalnızca iki sayfayla sonlu.

Benzer resmi araştırmalarda da Lenin’in kökü/soyu/ailesi hakkında fazla bir bilgi yok. Kuşkusuz bunun nedeni vardı; Bolşevikler insanların soyları ve kökenleriyle pek ilgilenmediler.

Keza…

O devirdeki ismiyle Zeki Velidov, “Ulyanov” isimli bir araştırmacının 19’uncu yüzyıl ortalarında Kazan vilayetindeki Rus olmayan kavimlerin ve Çuvaşların etnografyasına ait neşrettiği kitabı Lenin’e ikram ederken şöyle dedi.

“Bu yapıta bakılırsa muharrir Tatarca ve Çuvaşça biliyor. Siz de Kazan doğumlusunuz ve soyadınız Ulyanov. Yoldaş aslınızda Tatarlık var mı?”

Zeki Velidi Togan’ın “Hatıralar”ında yazdığını göre, Lenin kitabı alıp teşekkür ettikten sonra, soy/menşei problemleriyle hiç ilgilenmediğini, kitabın müellifinin ismini birinci defa duyduğunu lakin araştıracağını söylüyor.

Lenin’in, ne kökeni ne de “Ulyanov” isimli bir akrabası olup olmadığını araştırdığına ait bilgi yok.

Kız kardeşi ve yakın çalışma arkadaşı Anna Ulyanova-Yelizarova tarafından Bolşevik Devrimi’nin 10’uncu yılında ünlü Granat ansiklopedisi için yazdığı Lenin biyografisinde aileye ait hiç bilgi yok.

Lenin’in eşi N.K. Krupskaya’nın yazdığı üç ciltlik “Lenin’den Anılar” kitabında da bu mevzuya hiç değinilmiyor.

Lenin’in Alman yoldaşı Clara Zetkin’in “Lenin’den Anılarım” isimli çalışmasında, Filistin kökenli tarihçi İngiliz Tony Cliff’in yazdığı Lenin Biyografisi üzere birçok çalışmada Lenin’in kökenine ilişkin pek bilgi yok.

Bolşevikler Ekim Devrimi’nin kahramanı Lenin’in aile kökenini serf /köle göstermek için gayret sarf etmişlerdi. Onlara nazaran Lenin’in soyundan çok, ilişkin olduğu sınıfı değerliydi.

Günümüzde Lenin’le ilgili yeni biyografi çalışmaları yapılıyor. Bunlardan biri de Rus kökenli Fransız Prof. Hélène Carrère d’Encausse’a ilişkin…

LENİN KALMUK TÜRKÜ MÜ

Vladimir İlyiç Ulyanov 10 Nisan 1870 Kazan/Simbirsk’te doğdu.

Bu kent Tatarların Ruslarla iç içe yaşadıkları bir yerdi.

Rusya tarihi uzmanı Prof. d’Encausse’un Lenin’in aile seceresine ait bulduğu bilgiler şunlardı:

Lenin’in büyük dedesi Vasiliy Ulyanov 1861 Toprak Reformu’ndan çok evvel özgürlüğüne kavuşmuş bir serfti. Oğlu Nikolay Vasilyeviç Ulyanov terziydi. Ve eşi Kalmuk Türkü’ydü. Bu evlilikten Lenin’in babası İlya Nikolayeviç Ulyanov doğmuştu.

“İlya Nikolayeviç, Rus Çarlığı’nın en değişik özelliklerinden birinin temsilcisidir. Birbirinden büsbütün farklı halkların ve uygarlıkların karışımıdır o. İlya Nikolayeviç Ulyanov Rus’tur kuşkusuz, lakin annesi Kalmuk’tur. Babası üzere Lenin de besbelli Asyalı özelliklerini, bilhassa de çekik gözlerini; II. Katerina’nın bağımsızlıklarına son verdiği ve Rusya’da kalıp Budizm’den/İslam’dan vazgeçen Kalmuklar’ın yaşadığı Astrahan’da evlenen Moğol asıllı babaannesine borçludur.”

Azerbaycan’ın efsanevi sosyalist öncülerden Neriman Nerimanov da Lenin’in babaannesinin Kalmuk Türkü olduğunu yazmaktadır.

Lenin’in baba annesi Kalmuk Türkü’ydü.

Peki yalnızca bu iki araştırmacı mı bu görüşteydi?

Akım Arutyunov “Lenin” isimli çalışmasının birinci cildinin “Soy Ağacı” kısmında, Lenin’in büyük dedesinin yaşadığı Astragan bölge arşivlerinde bulunan evraklara atıf yapıyor. Lenin’in Kalmuk babaannesinin soyunu şöyle sıralıyor:

“Herkesçe biliniyor ki, anne tarafından Lenin üç milletin kanını birden taşıyor (Yahudi, Alman ve Isveç). Baba tarafından ise Vladimir Lenin-Ulyanov’un annesinin babası, Kalmuk kısmından Lukyan Smirnov’mus. Onun oğlu Aleksey Lukyanoviç Smirnov bağımsız toprak ağasıymış. 1808 de 23 yaşındaki Anna isminde kızını evlendirmiş. Anna’nın kocası ondan 30 yaş büyük ve bu da Lenin’in dedesi. Anna Alekseyevna 5 çocuk doğurdu ve son olanı İlya Nikolayeviç gelecekte Lenin’in babası oldu.”.

Etnoloji uzmanlarına nazaran, Lenin’in küçük yassı gözü tipik Kalmuk Türklerine benziyordu.

Ancak öteki iddiayı lisana getirenler de vardı…

LENİN ÇUVAŞ TÜRKÜ MÜYDÜ

Lenin’in Türk olduğunu argüman eden bir öteki bilim adamı ise Çuvas Cumhuriyeti Yazarlar Birliği üyesi Albina Lubimova.

Ona nazaran, Lenin’in ataları Çuvaş Türk’üydü…

“Lenin’in babası İlya Nikolayeviç Ulyanov, Ulyanovsk’ta Halk Meslek Okulu’nun müdürüyken büyük Çuvaş bilim adamı ve pedagog Ivan Yakovlev’la sıkı bir dosttu. Yakovlev, ayrıyeten Ulyanovsk’ta yapılmış birinci Çuvaş okulunun kurucusu ve Çuvaş alfabesinin öncüsüydü. Ilya Ulyanov’un desteğiyle 1871’de Çuvaş Okulu devlet himayesine alındı ve 1877’de Çuvaş Öğretmen Okulu ismini aldı. Daha sonra Çuvaş Kültür Merkezi haline dönüştürüldü.

Kanımca, resmi tarihin satır ortalarında bile yer alan bu bilgiler, Lenin’in babası İlya Nikolayeviç’in, (annesinden dolayı) kendisini Çuvaş hissediyordu. Bu yüzden Çuvaş halkına ve kültürüne ömrü boyunca hizmet ettiğini göstermesi açısından kıymetli sayılmalıdır.”

Lenin’in babası İlya Nikolayeviç Ulyanov, İvan Yakovleviç’in yalnızca dostu değildi; kendi eğitim seviyesi yüksek olan bir insan olarak (matematik öğretmeniydi); halkına okuma-yazma konusunda yardım ediyordu. Ivan Yakovlev’le birlikte Çuvaş köylerinde 100’den fazla okul açmıştı.

Çuvaş Pedagoji Üniversitesi’nin Tarih Kısmı Başkanlığını yürüten Prof. Gennadiy Tafayev, Ivan Yakovleviç’in Lenin’in vaftiz babası olduğunu sav ediyor.

Çuvaşlar çoklukla birini vaftiz babası olarak seçtiğinde ona karşı ya çok bir yakınlık duyardı; ya da onu akraba üzere görürdü.

Bu alaka o kadar yakındı ki Lenin 1917 İhtilali’nden sonra İvan Yakovlev idam edileceği öğrenince, “Ona dokunmasınlar” diye telgrafla buyruk vermişti.

Çuvas tarihi uzmanı Anton Osipoviç Smolin de Lenin’in köken araştırmasını yapan akademisyenlerden. O da benzeri tezler ileri sürüyor.

LENİN’İN ATALARI MÜSLÜMAN MIYDI

İslam 13’üncü yüzyıl itibariyle Orta Asya’da kök saldı. 16’ıncı yüzyılda “Korkunç İvan”ın Çar olmasına kadar geçen müddette gelişti. Rusya rönesansının doğumu ve bağımsız derebeylerinin tasfiye süreciyle Müslümanlar büyük bir kıyıma uğradı. Zorla dinleri değiştirildi. Hıristiyan olan Müslümanlara “Kiraşin” (dönme) deniliyordu.

Lenin’in ailesi Kiraşin miydi?

Tarihçi M.P. Makarov 16’ıncı ve 17’inci yüzyılda Rusya’daki halkların zorla Hıristiyan yapılması üzerine yaptığı çalışmalarla biliniyor.

“İlya Nikolayeviç Ulyanov/Çuvaşları Aydınlatmak” isimli kitabında üstte yazdığımız tezleri destekliyor.

Rusya’da 1666-67 yıllarında iki tane mezhep ortaya çıkmıştı: Vyatsk ve Nijegorodsk mezhepleri.
Meri, Çuvaş, Mordov üzere Tatar uzunlukları Nijegorodsk mezhebine girmişti.

Nijniy Novgorod hariç Alatir, Kurmis ve Yadrin kentleri de bu mezhebe dâhil edilmişti. Tüm bu topraklar Çuvaşlara aitti.

Rus Çarları Çuvaşları Hıristiyan dinine döndürmek için, her yerleşim yerine, tıpkı vakitte Rus misyoneri olan toprak ağaları atadı.

Lenin’in dedesi Nikolay Vasilyeviç Ulyanov Nijegorodsk vilayetinin Androsovo Sergaçsk köyünden geliyordu.

Köyünü terk edip kendine Rus demeye başladı.

Keza…

Çuvaşlar’ın kökleri üzerine 200 yakın çalışması olan Prof. Gennadiy Tafayev, “Ulyanov” soyadının Hıristiyanlaşma vaktinde “Ulyanan” isminden gelebileceğini belirtiyor.

Büyük ihtimalle “Ulyanov” soyadının bayan yahut erkek “Ulyanan” isminden alındığını yazıyor. “Ruslar bu ismi Ulyanın formunda yazmış olabilirler. Üstelik o zamanki nüfus katiplerinin Çuvaşça bilmemesi de güçlü bir ihtimal. Çocuklara anne ve babanın isimlerini verme âdeti, şimdiye kadar yeniliğini hiç yitirmedi.”

O halde bu argümana nazaran Lenin’in yalnızca babaannesi değil, dedesi de “Kiraşin” idi. Zira bunlar üçe ayrılıyordu: Tam Hıristiyan olanlar; içi Müslüman dışı Hıristiyan olanlar ve içi dışı Müslüman olup tekrar de Hıristiyan din adamlarından haftada yarım saat din sohbetine mecbur kalanlar!

Sonuçta:

Lenin hayatı boyunca kökeniyle ilgilenmedi. Bunu önemsemedi. Soyunu bir ayrıcalık ya da ezilmişlik sorunu olarak görmedi.

Ama şurası da bir gerçek; Lenin öldükten sonra Sovyetler Birliği’nde etnik problemler çıkmaya başladı…

LENİN’İN ÜNLÜ TÜRK HEMŞEHRİLERİ

– Yusuf Akçura:

Lenin’den altı yaş küçüktü. O da Kazan/ Simbirsk’te dünyaya geldi.

Babası Hasan Akçurin varlıklı bir fabrikatördü. Babasını küçük yaşta kaybedince annesiyle birlikte İstanbul’a geldi. Sonra tekrar Kazan’a gitti sonra tekrar döndü. Tekrar gittiler, tekrar dönerler, Ünlü yapıtı “Üç Tarz-ı Siyaseti” Kazan’da yazdı. Kazan’daki, “İslam çağdaşlaşmaya mani değildir” diyen Cedit Kümesi içinde yer aldı. Rusya Türklerinin gayretine önderlik etti. İttihat ve Terakki’ye katıldı. Kazan ve İstanbul’da kurulan tüm Türk derneklerinin ve yayın organlarının içinde yer aldı. Kurtuluş Savaşı’na katıldı. Türk Tarih Kurumu başkanlığı yaptı. 1935’te vefat etti.

– Sadri Maksudi Arsal:

Lenin’den dokuz yaş küçüktü. Kazan’ın Taşsu Köyü doğdu. Dedesi, babası din adamıydı. Kazan’daki meşhur Allamiye Medresesi’nde tahsil gördü. “Dilde fikirde birlik” tezini savunarak; zorla Hıristiyan yapılan Çuvaş Türklerini de akraba gördü. Kazan Üniversitesi’nden mezunu (ve burada Nakşibendi ile Kadiriler ile görüştüğü için Müslüman olduğu tez edilen) muharrir Lev Tolstoy ile sohbet etti. Paris Sorbonne’da hukuk okudu.

Kazan’daki Türklerin önderliğini yaptı. Duma’ya seçildi. Ekim Devrimi’nden sonra “Muhtariyet Heyeti Reisi” oldu. Sonra siyasi uyuşmazlıklar sonucu Kazan’dan kaçmak zorunda kaldı. Paris’te profesörlük yaparken Atatürk tarafından Türkiye’ye davet edildi. Türkiye üniversitelerinde çalıştı. 12 yıl TBMM’de milletvekili olarak bulundu.

– Sultan Galiyev:

1892 Kazan/ Ufa doğumluydu. Kazan Üniversitesi Tatar Pedagoji Enstitüsü’nü bitirdi. Öğretmenlik yaptı. Rus Komünist Partisi’ne katıldı. Kısa vakitte, Merkezi Müslüman Komiserliği üyesi, Müslüman Askeri Örgütü başkanı gibi üst düzey misyonlara geldi. İsmi “Müslüman Troçki”ye çıkınca Stalin tarafından 1940 yılında öldürüldü.

– Pir Abdulaziz Bekine:

Aziz Bekkine’nin babası tüccar Halis Efendi Kazanlı’ydı. Aile 1890’ların başında İstanbul’a geldi; 1910’ta tekrar Kazan’a gitti ve 1921’de tekrar İstanbul’a gelip tüccarlığa devam ettiler. Ailenin son gelişi kuşkusuz 1917 Bolşevik ihtilali sonucuydu. Birinci İstanbul’a gelişleri bilinmiyor

Sosyalist İslamcı Nurettin Topçu Nakşibendi Gümüşhanevi Dergahı piri Abdulaziz Bekkine’nin sohbetlerine katıldı.

Necmettin Erbakan’dan Recai Kutan’a kadar birçok tanınmış siyasetçi da öğrencilik periyotlarında Zeyrek Camii’nin yanındaki ufak ahşap konutun konuğu oldular.

Şeyh Bekkine farklı bir din adamıydı. Bayanların kara çarşaf yerine manto-eşarp giyinmesini istiyordu.

Bakınız:

19. yüzyılda başlayıp 1917’deki Ekim Devrimi’ne kadar devam eden Ceditçilik hareketi Kazanlı Türkler ortasında da lisan, din, eğitim ve edebiyat alanında derin izler bıraktı. Medreselerde eski sistem “Usul-ü kadim” yerine, yeni sistem/modernist “Usul-ü Cedit”i savunanların ortasında Abdünnasır Kursavi üzere açık fikirli din alımları, Şehabeddin Mercani üzere tarihçiler vardı.

Yani, başta İstanbul Teknik Üniversitesi öğrencileri olmak ve periyodun bürokratların Pir Bekkine’ye mürit olmalarının nedeni bu açıdan pek araştırılmamıştır.

– Abdül-Kayyum Nasiri:

1824 doğumluydu. Kazan Tatar Türkleri’nin birinci muhalif öncülerindendi.

Kazan Tatarları için yeni bir yazı lisanı ve edebiyat oluşturma çalıştı.

Sözlük olarak “lehçe-i tatari” isimli eserler yazdı. Ceditciydi.

– Musa Akyiğitzade:

1887 yılında İstanbul’a gelen ve ömrünün sonuna kadar Türkiye’de kalan Musa Akyiğitzade, Kazan’da Türkçes ile Türkiye Türkçesi’ni karıştırarak kaleme aldığı “Hüsameddin Molla” isimli öyküsü kimine nazaran Kazan Tatar edebiyatının birinci romanı olarak kabul ederler.

Ekonomist Akyiğitzade daima muhafazacı ulusal iktisadı savundu.

– Ayaz İshaki:

Roman, öykü,tiyatro oyunu, hatırat ve tarih çalışmaları üzere 50’ye yakın eser bırakan Ayaz İshaki, Kazan Tatar ağzını yazı lisanı haline getirmeye çalıştı. Evvelce Rus narodniklerinin (halkçı) tesirinde kalarak yapıtlarında toplumsal hususlar işledi. 1917 yılında Rusya Müslümanlarının ulusal hareketine katıldı ve birtakım resmi vazifeler üstlendi. Ekim devrimi’nden sonra mülteci olarak Avrupa’nın değişik merkezlerinde ve Türkiye’de bulundu.

– Şehabeddin Mercani:

19’uncu yüzyıl Tatar uyanışının öncülerindendi. Tatar tarihiyle ilgili birinci yapıtları kaleme aldı.
Liste uzayıp gidiyor…