Özgür Özel’in sürdüğü traktörün bilinmeyenleri

Giydi kaskedi, çıktı traktörün üstüne, taktı peşine çiftçileri ve bastı gaza
CHP Yozgat’ta ezber bozan bir hareket düzenledi, ülkenin siyasi hafızasına kazınacak türden…
Avrupa’da, Paris’te, Londra’da, Berlin’de traktörleriyle ayaklananlara alışıktık da, Türkiye’de böyle bir parti mitingine uzun bir müddettir şahit olmuyorduk…
Aslında traktör siyasetin daima konusu oldu… Ne vakit çiftçiler ekrana çıksa banka kredilerinden ve traktör borçlarından bahsetti durdu…
AKP’ye sorarsanız Türkiye’nin traktörle tanışması eski değil…
Evet yanlış duymadınız, iktidarın mantığına nazaran 2022 öncesi tarlalar öküzle sürüyordu… Siyaset bu… bazen güldürüyor bazen düşündürüyor…
Yalnız traktörün sahibi çiftçi amcalar bu polemiği çoktan aşmış durumda
Peki Özel’in bindiği traktöre bir bakalım… CHP lideri, sakın boykot istediği holdinglerden birinin markasına binmiş olmasın…
Hemen bir araştırma yapalım dedik… Evvel bir zoomladık…
Üzerinde Türk Traktör Fiat yazılı…
Hem Türk hem Fiat… Mazisine biraz indik..
Yıl 1954: İktidarda Menderes var. Demokrat Parti hükümeti tarihi bir karar alıyor… Ne halde olursa traktör üretimine geçilecek…
Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu, Türkiye Zirai Donatım Kurum, Ziraat Bankası, Tariş, Çukobirlik bir ortaya getirildi. Ancak bu işi yabancı bir traktör şirketi ile birlikte yapmak gerekiyordu.
O devirler ABD bize karşı çok bonkördü. Malum Marshall yardımlarından nasibimizi alıyorduk.
ABD menşeili Minneapolis-Moline’de karar kılındı. Bu şirket, o periyodun dev traktör üreticilerinden biriydi.
Yapılan protokole nazaran, Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. ismiyle, Ankara merkezli bir firma kuruldu…. Amerikalı şirket tarafından yerli ve yabancı işçi sağlanacak, fabrika çalışmaya başlayacaktı.
Bizimkiler işi sağlama almak istediler. Koyulan koşullara nazaran Türk işçinin oranı en geç beş yıl içinde en az %90’a çıkarılacaktı.
Şirket müddetinin 25 yıl, ortaklarca oluşturulan sermayesinin ise 20 milyon TL olması kararlaştırıldı.
Bir yıl sonra memnun haber geldi. 8 Mart 1955’te Türkiye’nin birinci traktörü, Türk Traktör tesislerinde üretildi.
1954-1957 yılları ortasında 1000’in üzerinde traktör üretti.
Fakat takvimler 1958’i gösterdiğinde, yani Demokrat Parti iktidarının son yılları… Hükümet ödemeler krizine girdi.
Dışarıdan alınan borçların ödeme vakti gelmişti lakin, kasada para yoktu. Bırakın anaparayı faizleri ödemekte bile külfet vardı.
Ve Türkiye moratoryuma yani borç ertelemeye gitmek zorunda kaldı.
Bu durum “Türkiye’yi liberalleştirerek kaldıracağız” diyenler için tam bir çuvallamaydı.
Liberal siyasetler bu periyotta ülkede sanılanın tersine yüksek enflasyon, bütçe açıkları ve dış ticaret açıklarına yol açtı.
İthalatın artması, ziraî üretimin düşmesi, büyüme suratının yavaşlaması, enflasyon suratının yükselmesi, döviz derdini ortaya çıkardı.
Üstüne bir de ABD’nin dış yardımlarını kısması eklendi.
Traktör üretimi düştü ancak Türk Traktör, Ziraat Bankası dayanağıyla tekrar üretime geçti.
1960 yılına gelinmişti. Artık “Bu ülkeye traktörü biz getirdik” demekle övünen Demokrat Parti’den eser yoktu. Ankara’da 60 darbesini yapan askerler vardı. Tüm aksiliklere karşın Türk Traktör’de imalat faaliyeti devam etti.
Tam 630 traktörün imalatı yapılıp satıldı. Yıl, karla kapatıldı.
Kurulma sırasında belirlenen “çalışanların yüzde 90’ı Türk olacak” kuralı da bu süreçte gerçekleşti. Genel müdürlük dahil olmak üzere tüm işler Türk işçiler tarafından yürütülmeye başlandı. Çalışanda yerlilik hissesi 1962’de yüzde 50’ye çıktı. Bu yıl ayrıyeten Fiat traktör montajı başladı, birinci Fiat traktörü monte edildi.
Sonra bir yenilik daha… Traktör modüllerini dökecek olan dökümhane hizmete girdi.
1965 yılında konuşulan artık rekorlardı. MMTT Model üretimi sonlandırıldı ve “Türk Fiat” marka üretime geçildi. İşte Özgür Özel’in direksiyonuna geçtiği traktörün markası o tarihte bu ismi aldı.
Başlangıçtan 1970 yılı sonuna kadar yapılan traktörlerin sayısı şöyleydi:

Türk Fiat Traktörleri
19 bin 351 adet

MMTT Traktörleri
4 bin 879 adet

Toplam
24 bin 230 adet

Türk Traktör Parkı’ndaki Bütün Marka ve Modeller Toplamı ise
105 bin 865 adetti.
70’li yıllar siyasette olduğu üzere iktisatta de sancılı geçti. Enflasyonun canavarı tesirini gösterse de Türk Traktör hem üretiyor hem de genişlemeye gidiyordu.
1976 da Üretim ve kâr arttı. 77 yılı, yenileme ve modernizasyon yılı oldu.
82 yılında İran’a ihracat başladı. 83’te üretimde yeri rekor kırıldı.
Bundan 10 yıl sonra ise çanlar kamuculuğun tasfiyesi için çalıyordu. Başkaları üzere Türk Traktörü de özelleştirme bekliyordu. Şirket, yabancı ortaklı büyük Türk burjuvazisine satıldı.
Peki Türkiye’nin onca yıl netameli devirlerinden muvaffakiyetle geçmiş, rekorlar ve karlar elde eden bir kamu şirketi niye özelleştirilir? Başka altın yumurtlayan tavuklara neden yapıldıysa, buna da öyle… diyerek o noktayı geçiyoruz.
Türk Traktör 2004 yılında halka açıldı. 2021 de 1 milyonuncu traktörünü üretti.
İşte 1954 yılında doğan ve günümüze kadar gelen Türk Traktör’ün kıssası böyle…