Kentsel dönüşümde yeni engel: ‘Kiracı oyunu’
Bilim adamları İstanbul’da muhtemel sarsıntı ihtarları yaparken, kamu otoritesi ve uzmanlar da 5 yıl içerisinde 1,5 milyon konutun yenilenmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Birinci etapta acil dönüşmesi gereken konut sayısı da 600 bin. Bugün İstanbul’un 39 ilçesinde 188 farklı alanda kentsel dönüşüm çalışmaları devam ederken, dönüşümün başladığı 2012’den bu yana da toplam 127,9 milyar TL’de kaynak aktarıldı. Fakat enflasyonist ortamda gerek artan fiyatlar ve gerekse kiraların süratli yükselmesiyle birlikte fırsatçılar da türedi. Dünya gazetesinden Hamide Hangül’ün haberine nazaran, riskli ve dönüşüme girecek yapıları radarlarına alan kimi fırsatçılar, kentsel dönüşümü adeta yarar kapısına dönüştürmeye başladı.
“RİSKLİ KONUTLARI PİYASANIN YÜZDE 50 ALTINDA KİRALIYOR ANCAK…”
Bazı fırsatçılar, meskenin sıvaları, boyaları dökülmüş kentsel dönüşüme girmesi beklenen konutları, “Tayinim çıkacak’, ‘kiracımın çıkmasını bekliyorum çabucak taşınacağım’ diyerek riskli konutları piyasanın yüzde 40-50 altında kiralıyor. Bu süreçte mülk sahibi de “Ev boş kalacağına kira gelir” kanısına sıcak bakıyor. Fakat bina için kentsel dönüşüm kararı çıkıp onaylandığında ise bu sefer daireyi boşaltmak için para istiyor.
“KENTSEL DÖNÜŞÜME GİRMESİ GEREKEN MESKENLERİ KİRALIYORLAR”
Gayrimenkul Uzmanı Şenay Araç, birtakım şahısların dönüşüme girecek binaları takip edip taşınmaya baktığını ve buradan yarar elde etmeye çalıştığını söyledi. Araça, “Eski püskü konutları kiralıyor, orada oturuyorlar. Mal sahibi ‘biz kentsel dönüşüme gideceğiz’ dese de kimi bireyler, ‘zaten çok uzun oturmayacağım’, ‘tayinim çıkacak’, ‘kiracımın taşınmasını bekliyorum’ diyerek kentsel dönüşüme girmesi gereken konutları kiralayan beşerler var. Piyasa kıymetinin de daha altında tutuyorlar.
“BANA TAŞINMA PARASI VERİN”
Mesela 30 bin liraysa kira 15 bin lira, 20 bin liraysa 10 bin liraya kiralıyor. Bunlar eski binalar ve boş kalmasın diye kiralanabiliyor. Yıkıma gitmeden evvelki o süreç bu formda değerlendirilebiliyor. Sonrasında ise fırsatçılık başlıyor.
‘Ben taşınamam’, ‘bana taşınma parası verin’, ‘tahliye parası verin’, ‘taşınırım ancak yeni konut tutacağım’ diyerek müteahhitten para isteniyor. Yeni tutacağı yerin depozitosu, kirasını, nakliyesini hepsini alıyor. Müteahhit de bir an evvel dönüşüme gitmek için ödemek durumunda kalıyor. Bir yıllık kirasını alanlar da oluyor. Bilhassa konut kıymeti daha yüksek olan bölgelerde bu çeşit durumlar yaşanıyor. Mesela Avrupa yakasında zelzele hasarlı bir bina bu halde 6 yıl boş kaldı, herkes çıkıp kişi çıkmayınca bina yıkıma giremedi.”
“DÖNÜŞÜME BAŞLANMAK İSTENSE DE KİRACIYI ÇIKARMAK ZOR”
AS Yapı Yönetim Kurulu Lideri Haluk Sert, dalda yaşanan bu çeşit olayların, dönüşümü zorlaştırdığını söyledi. Sert, yaşanan gelişmeleri şöyle anlattı: “Mesela diyelim ki 6 ay sonra yıkılacak bir bina, yıkım kararı alınmak üzere. Zira yıkım kararı alındıktan sonra veremiyorlar, bina ‘riskli yapı’ olarak işlendikten sonra kiraya da veremiyorsunuz satamıyorsunuz da. Lakin öncesinde bu tip binalara giriyorlar, sonra çıkarken de para istiyorlar.
Yerine nazaran değişiyor, mesela bizim de kentsel dönüşüme başladığımız bir yapı vardı, 2-3 kişi de bizden para istedi. Riskli yapılarda çabucak dönüşüme başlanmak istense de kiracıyı çıkarmak çok güç. Lakin ‘riskli bina’ olarak işleyeceksin fakat o da bir süreç. Bizdeki projede mesela riskli bina çıkardık tekrar de içindekileri çıkartamadık. Elektrik ve suyun kesilmesi için de binanın boş olması gerekiyor. Muhtarlık ‘bina boştur’ yazısı veriyor, ondan sonra elektrik su kesiliyor. Lakin çok zorluk çıkıyorsa kaymakamlıkla, yani kollukla atılabiliyor.”
“KİRA BİR YERDE 30 BİN, BİR YERDE 100 BİN TL”
Akkuş Grup Yönetim Kurulu Lideri Abdülkadir Akkuş, kentsel dönüşüm ve kira bedelinin yüksek olduğu bölgelerde bu cins olayların daha çok yaşandığını söyledi. Riskli bir bina kentsel dönüşüme girmeden evvel mesken sahibinin de boş durması yerine kiraya verebildiğine işaret eden Akkuş, fakat karar alındıktan sonra kiracı meskeni boşaltmak istemediğinde sıkıntılarla karşılaşıldığına işaret etti. “Sefaköy ile Florya’nın kira bedeli bir değil” diyen Akkuş, “Bölgesine nazaran değişiyor. Kira bir yerde 30 bin lira, bir öbür yerde 100 bin liraları da aşıyor. O nedenle çıkmak için 6 aylık kirayı peşin isteyen, nakliye parası isteyenler oluyor. Müteahhit de dönüşüme süratli biçimde başlamak için kabul etmek durumunda kalıyor. Zira çıkmadan dönüşüme başlayamıyor ya da mahkemeye gitmek zorunda kalıyor o da nereden baksanız bir yıl demek.
“90 GÜN İÇİNDE TAHLİYE GEREKİR”
Kentsel Dönüşüm Uzmanı Mimar Dr. Nihat Şen, şu değerlendirmelerde bulundu: “Binanın riskli olduğu katılaştıktan sonra, bile bile can güvenliği riski olan binayı kiraya vermek vicdani bir cürümdür. Fakat bu türlü arka niyetliler de olabilir. Elektrik, su, doğal gaz abonelikleri de kanunen ilgili kurumlar tarafından sonlandırılmak zorunda. Riski katılaşan yerlerin azamî 90 gün içinde tahliyesi gerekmektedir. Şayet tahliye yapmadıkları taktirde ilgili yönetim tarafından masrafları mal sahibine ilişkin olacak halde resen tahliyesi gerekiyor.Şöyle bir durum da olabilir. Dönüşüme girebilecek bir daire yahut daireler satın alınıp, kentsel dönüşüme girdiğinde kıymetinden fazla bir bedelle satış durumu olabilir.”
