Trump’a açılan dava sayısı 132 olarak açıklandı
Trump idaresinin tez edilen yasadışı aksiyonlarına karşı açılan birçok dava var: Hukuk haber sitesi Just Security’ye nazaran 21 Mart prestijiyle toplam 132 dava. Takip edilmesi gereken çok şey var.
Ancak bu davalardan kimilerinin gündeme getirdiği iki bahis, Trump’ın Anayasa’yı en bariz halde ihlal etmesi ve bu nedenle bilhassa dikkat edilmesi gereken bahisler olarak öne çıkıyor.
Birincisi, Trump’ın Kongre maddesiyle mecburî kılınan federal harcamaları basitçe iptal edip edemeyeceği sorusu; bu bahis “haciz” olarak biliniyor. Geleceğin Baş Yargıcı William Rehnquist’in 1969 Adalet Bakanlığı yazısında yazdığı gibi, “bizim görüşümüze nazaran, Başkan’ın harcamaya ait bir kongre direktifine uymayı reddetmesini haklı çıkaracak bir anayasal teori formüle etmek son derece zordur.”
Diğer husus ise doğumla kazanılan vatandaşlık: Anayasa, Amerika Birleşik Devletleri’nde doğan ve maddelerine tabi olan herkesin, ebeveynlerinin göçmenlik statüsünden bağımsız olarak vatandaş olduğu konusunda katiyen açık. Reagan tarafından atanan bir yargıcın Trump’ın bu ülkede doğan birtakım Amerikalıların vatandaşlığını ellerinden alma teşebbüsü hakkında söylediği üzere, “Kırk yıldan fazla bir müddettir kürsüdeyim, bu kadar açık bir halde sorulan öbür bir davayı hatırlamıyorum.”
Mevcut Yüksek Mahkeme yalnızca çok sağda değil, birebir vakitte telaş verici derecede taraflı. Mahkeme son birkaç yılı eski şikayetleri çözmekle, Cumhuriyetçi Parti’nin uzun vakittir itiraz edilebilir bulduğu onlarca yıllık davaları bozmakla geçirdi. Hatta Cumhuriyetçi Parti başkanı Trump’ın hata işlemek için resmi yetkilerini kullanmasına müsaade verildiğine karar verdi.
Bu nedenle yargıçların çoğunluğunun Cumhuriyetçi bir idarenin onlardan yapmasını istediği her şeyi yapacakları konusunda endişelenmek makul…
Bu yüzden doğum hakkı vatandaşlığı ve haciz davaları bu kadar kıymetli öncüler olarak görülüyor. Hiçbir yetenekli avukat ve hiçbir makul yargıç, Trump’ın her iki davadaki aksiyonlarının yasal olduğu sonucuna varamaz. Anayasa’nın her iki husus hakkında ne söylediği konusunda önemli bir tartışma yok. Mahkeme her iki davada da Trump lehine karar verirse, yargıçların Trump’ın yapmak istediği rastgele bir şeye manalı bir halde karşı çıkacağını hayal etmek güç.
Neyse ki, bunun olmayacağına dair erken işaretler var. Haciz konusunda, Yüksek Mahkeme yakın vakitte Trump idaresinin, idareyi yabancı yardım kuruluşlarına yaklaşık 2 milyar dolar ödeme yapmaya zorlayan bir alt mahkeme buyruğunu engelleme talebini reddetti.
Oylama 5’e 4 olarak sonuçlandı ve Mahkemenin kararı muhtemelen Trump’ın avukatlarının dikkatsiz bir kusuruna dayanıyordu. Yeniden de Trump’ın küçük bir hezimet alması bile, yargıçların çoğunun Cumhuriyetçi Parti önderini kurtarmak için birinci fırsatı kıymetlendirecek kadar istekli olmadıklarını gösteriyor.
Benzer biçimde, doğum hakkı vatandaşlığı meselesini gündeme getiren üç dava yakın vakitte Mahkeme’nin gölge gündemine girdi – acil durum talepleri ve gibisi hususlar, çoklukla Mahkeme’nin olağan programının dışında çok süratli bir halde karara bağlandı. Mahkeme şimdiye kadar sadece yargıçların 4 Nisan’dan evvel davayı ele almaya başlamayacağını belirten kısa buyruklar yayınladı, bu da Trump idaresinin müdahale etmelerini istemesinden üç haftadan daha fazla…
Bu, doğum hakkı vatandaşlığının inançlı olduğuna dair kesin bir işaret değil, fakat Mahkeme’nin doğum hakkı vatandaşlığını koruyan alt mahkeme buyruklarına bakmadan evvel üç hafta beklemeye karar vermesi, yargıçların birçoklarının Trump idaresinin argümanlarını çok ciddiye almadığını gösteriyor. Alsalardı, muhtemelen davaları daha erken dinlerlerdi – örneğin, dört yargıcın Trump’ın tarafını tuttuğu dış yardım davasında, davacılara Adalet Bakanlığı’nın argümanlarına cevap vermeleri için yalnızca iki gün verildi. Haciz için yasal argümanlar sahiden çok kötü…
Trump, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) üzere tüm ajansları feshetmek de dahil olmak üzere Kongre tarafından tahsis edilen harcamaları iptal etmek için kapsamlı bir yetki sav etti. Ayrıyeten, evraksız annelerden yahut süreksiz olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan ebeveynlerden doğan birçok çocuğun vatandaşlığını ellerinden almayı amaçlayan bir yürütme buyruğu çıkardı. Şimdiye kadar, mahkemeler bu iki aksiyona de kuşkuyla yaklaştı – açıkça anayasaya alışılmamış oldukları için o denli yapmaları gerektiği üzere.
Rehnquist’in haciz konusundaki küçümseyici cevabı kendi ismine konuşuyor. Anayasada, liderin Kongre’nin kendisine harcamasını emrettiği fonları haczedebileceği argümanını destekleyen hiçbir şey yok. Nitekim de, Anayasada bu bahisten bahseden tek lisan Trump’a karşı. Anayasa, öbür şeylerin yanı sıra, liderin “yasaların sadakatle uygulanmasını sağlayacağını” söylüyor. Yani liderin federal harcamaları öngören rastgele bir maddeyi sadakatle uygulama vazifesi var. Ayrıyeten, Mahkeme’nin en az iki Cumhuriyetçisinin daha evvel haciz konusunda kuşkularını lisana getirmiş olduğunu belirtmekte yarar var. Yargıç Brett Kavanaugh 2013 tarihli bir görüşünde “Başkanın bile Kongre tarafından tahsis edilen fonları harcamayı reddetmek için tek taraflı yetkisi yoktur” yazmıştır. Ve Roberts 1985 tarihli bir Beyaz Saray haciz bahisli yazısında “Kesenin gücünden daha açık bir biçimde Kongre’nin yetki alanı üzere görünen hiçbir alan yoktur” yazmıştır. (Ancak Roberts’ın bu yazının ekinde liderin dış siyaset ile ilgili harcamalar üzerinde daha fazla yetkiye sahip olabileceğini de belirtmekte yarar var.)
Doğuştan vatandaşlık davası daha da kolaydır. On Dördüncü Değişiklik, “Amerika Birleşik Devletleri’nde doğan yahut vatandaşlığa geçen ve yargı yetkisine tabi olan tüm şahısların Amerika Birleşik Devletleri ve ikamet ettikleri eyaletin vatandaşı olduğunu” belirtir. Federal hükümet maddelerini o şahsa karşı uygulayabiliyorsa, bir kişi ABD yargı yetkisine tabidir. Evraksız göçmenler ve çocukları açıkça ABD maddelerine tabidir, aksi takdirde tutuklanamaz yahut hudut dışı edilemezler.
Yüksek Mahkeme’nin United States v. Wong Kim Ark (1898) davasında kararlaştırdığı üzere, doğumdan vatandaşlığa ait “yargı yetkisine tabi” istisnası dardır ve öncelikle ABD maddelerinden diplomatik dokunulmazlığı olan “yabancı bir devletin diplomatik temsilcilerinin” çocukları ile “düşmanca işgalde yabancı düşmanlardan doğan” çocuklar için geçerlidir.
En az üç mahkeme, Trump’ın doğumdan vatandaşlığa yönelik saldırısını engelleyen buyruklar çıkardı. Trump idaresi, Yüksek Mahkeme’den bu buyrukları daraltmasını isteyen bir özet yazıda, “yargı yetkisi” sözünün aslında “bağlılık” manasına geldiğini argüman ediyor. Yani birisi “bir ‘yabancı güce’ değil de Amerika Birleşik Devletleri’ne birincil bağlılık” borcu yoksa vatandaş değildir.
Ancak Trump idaresinin bile bu argümana katıldığından kuşku etmek için iki neden var. Birincisi, Trump’ın yürütme buyruğunun sırf yabancı uyruklulardan doğan kimi çocukların vatandaşlığını elinden almaya yönelik olmasıdır; örneğin, iki yasal daimi ikamet edenin çocuğu vatandaş olmaya devam eder. Lakin On Dördüncü Değişiklik, bir “yabancı güce” “birincil bağlılık” borcu olan hiç kimseye uygulanmıyorsa, bu, yabancı uyrukluların tüm çocuklarının vatandaşlıklarının ellerinden alınması gerektiği manasına gelir. Anayasa, bir çocuğun ebeveynlerinin Amerika Birleşik Devletleri’nde yasal olarak bulunup bulunmamasına nazaran hiçbir ayrım yapmaz yahut bu ebeveynlerin süreksiz yahut daimi ikamet eden olup olmadıklarına nazaran hiçbir çizgi çekmez.
İkinci neden ise, idarenin yargıçlara verdiği dilekçede, Mahkemeden Trump’ın doğuştan vatandaşlık buyruğunu tam olarak yine yürürlüğe koymasını bile istememesidir. Bunun yerine, Mahkemeden alt mahkemelerin kararlarını daraltmasını ve bu karara itiraz eden muhakkak davalardaki davacılara uygulanmalarını istiyor. Trump’ın avukatları kazanan bir argümanları olduğunu düşünselerdi, neredeyse mutlaka yargıçlardan bu davanın temelini değerlendirmelerini isterlerdi.
Alt mahkeme yargıçlarının, ferdi bir davadaki davacıların bu politikayı görmezden gelmelerine müsaade vermek yerine federal bir politikayı büsbütün askıya alan “ülke çapında ihtiyati tedbirler” olarak bilinen buyrukları verip veremeyeceği sorusu bir müddettir gündemde. Trump’ın doğum hakkı vatandaşlığına yönelik saldırısını engelleyen bu emirler. Trump’ın Adalet Bakanlığı, Biden yönetimi gibi, Mahkemeyi birinci devrinde bu ülke çapındaki ihtiyati önlemleri sınırlamaya zorladı. Lakin Mahkeme şimdiye kadar bu geniş kapsamlı buyruklardan en azından kimilerinin geçerli olmasına müsaade verdi.
Bu ülke çapındaki ihtiyati önlemlere karşı güçlü argümanlar olsa da Mahkeme bunları sınırlama uğraşlarına yıllardır direndi. Yargıçların, Trump’ın temel hakkındaki argümanlarının anlamsız olduğu doğum hakkı vatandaşlığı davalarında alt mahkemelerin bu ülke çapındaki buyrukları verme yetkilerini ansızın ellerinden almaya karar vermeleri hayli olağandışı olurdu.
Her halükarda, yargıçların doğum hakkı vatandaşlığı hakkındaki görüşlerine ait verdikleri tek dışsal işaret, Trump’ın kaybedeceğini gösteriyor. Adalet Bakanlığı yargıçlardan alt mahkemenin kararını ertelemelerini istediğinde, yargıçlardan biri ekseriyetle davadaki öbür taraftan bu talebe kısa bir müddet içinde karşılık vermesini ister – bazen birkaç gün kadar kısa ve nadiren bir haftadan uzun. Fakat bu davada Mahkeme, doğum hakkı vatandaşlığı lehine argüman sunan davacılara karşılık vermeleri için tam üç hafta mühlet verdi.
Mahkeme hiçbir şey yapmadığı sürece, Trump’ın doğum hakkı vatandaşlığına yönelik saldırısını engelleyen alt mahkeme buyrukları yürürlükte kalır. Ve yargıçların davacıların karşılığını okuyana kadar hiçbir şey yapmaları pek mümkün değildir. Bu nedenle, bu davayı üç hafta daha uzatarak yargıçlar Trump’ın yürütme buyruğunun yakın vakitte yürürlüğe girmemesini sağladılar.
Bunların hepsi, Yüksek Mahkeme’nin Trump’ın Anayasa’yı en açık iki ihlali konusunda onu desteklemesinin pek mümkün görünmediğini gösteriyor. Bu, bu Mahkeme’nin Trump’ın öbür birçok yasadışı aksiyonu üzerinde manalı bir kontrol vazifesi göreceği manasına gelmiyor. Lakin, Mahkeme’nin Cumhuriyetçi çoğunluğunun en azından kimi üyelerinin orta sıra siyasi partilerinin önderine “hayır” diyeceğini gösteriyor. – Ian Millhiser
Çeviri
