İhracatçılar alarmda… Irak’la un krizi

Un ihracatçılarının gündemi Irak… 2023’ü 3.6 milyon ton ihracat, 1.5 milyar dolarlık rekor ge­lirle kapatan, 2024 ve 2025’e 4 milyon ton ihracat, 1.9 mil­yar dolar gelir gayesiyle baş­layan un ihracatçısı “Irak’ın keyfi ambargosu” nedeniy­le sıkıntı günler yaşıyor. Bu yılın ikinci çeyreğinde, Irak’ın, Tür­kiye’den yapılan un ithalatına yönelik başlattığı, ek vergiler ve TIR başına aldığı ek ödeme­leri “keyfi ambargo” olarak de­ğerlendiren un ihracatçıları, bu uygulamaya yönelik siya­si müdahale olmazsa, toplam un ihracatının yılsonunda 2.5 milyon tonun altına düşebile­ceğine dikkat çekti.

Dünya Gazetesi’nin haberine nazaran Türkiye Un Sanayicileri Fe­derasyonu (TUSAF) öncülü­ğünde, Çukurova ve Güneydo­ğu Un Sanayicileri Dernekle­rinin iş birliğiyle Gaziantep’te düzenlenen “Hasat Sonrası Gelecek Projeksiyonları” te­malı bölüm istişare toplantısı, un ve buğday bölümünün tüm paydaşlarını bir ortaya getirdi.

Un bölümünü bütün pay­daşlarını Gaziantep’te bu­luşturan toplantıya, Gazian­tep Valisi Kemal Çeber, Top­rak Mahsulleri Ofisi (TMO) Genel Müdürü Ahmet Gül­dal, Gaziantep Büyükşehir Belediye Lider Vekili Halil Uğur, Gaziantep Sanayi Odası (GSO) Başkanı Adnan Ünver­di, Gaziantep Ticaret Borsa­sı Lideri Mehmet Akıncı’nın yanı sıra birçok bölüm temsil­cisi ve endüstrici katıldı.

“SIKINTILI BİR SÜREÇTEN GEÇİYORUZ”

Türkiye Un Sanayicileri Fe­derasyonu (TUSAF) Başka­nı Mesut Çakmak, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada un sanayi­cisinin 2011 yılından buyana dünya ihracat lideri olduğuna dikkat çekerek, “Katma paha yaratarak ülkemize döviz gir­disi sağlıyoruz. Besin sektörün­de, makarna üzere birçok alanın gelişimine katkı sunuyoruz. Yüksek istihdamla ekonomi­ye katkı veriyoruz. Fazla kapa­site, fiyat rekabeti üzere kendi yarattığımız problemler dışında, son 2 yıldır ‘dış tesirler kaynak­lı’ sorunlu bir süreçten geçiyo­ruz. Kamu özel kesim işbirli­ği ile gerekli adımları atarak, büyük uğraşlarla gelen bu kaza­nımlarımızı korumak ve daha da geliştirmek istiyoruz” de­di.

2023 yılında 3.6 milyon ton un ihracatı ve 1.5 milyar dolar gelir ile rekor kırdıklarını kay­deden Çakmak, “2024’te 4 mil­yon ton ihracat, 2 milyar do­lara yakın gelir hedefliyorduk. Lakin 2024 döneminde alınan dış ticaret önlemleri sebebiyle ihracatımız yüzde 20’nin üze­rinde düşüş gösterdi. Fazla ve atıl kapasite üzere farklı neden­lerle fiyat rekabeti de farklı bir sorun. Kesim temsilcileri ile istişare içinde bu sıkıntıları çözmeye çalışıyoruz fakat zor­lu bir 2024 yılı geçirdik” şek­linde konuştu.

“IRAK HALKINA DA ZİYAN VERİYOR”

2025 döneminin birinci 9 ayında toplam 1.7 milyon ton ihracat yapılabildiğinin altını çizen Çakmak, “2025’e de umutlu başlamıştık. Lakin, Irak’ta 1-2 kişinin keyfi isteğiyle başlatı­lan, un taşıyan Türk TIR’ların­dan ton başına ek ödeme uy­gulaması, un bölümü için Irak tarafından uygulanan ve res­mi olmayan bir ambargoya dö­nüşmüştür. Devletimizin yet­kilileri ile görüşüyoruz ancak bugüne kadar yol alamadık. Bu uygulama sonucunda un ihra­catında yıllık 2.5 milyon tonun altına düşeceğiz” dedi.

Irak’taki uygulamanın Irak halkına da ziyan verdiğinin al­tını çizen Çakmak, “Irak halkı bu uygulama sayesinde, farklı ülkelerden gelen unu, çok daha değerliye tüketebiliyor. Fiyat artışları 2 katı geçen bölgeler var. Ayrıyeten kalite konusunda da önemli sorunlar yaşıyorlar. Halkta bu sorunun çözülme­sini istiyor” formunda konuştu.

Çakmak buğday rekoltesin­deki beklentilere de değinerek, “2025 hasat dönemini geride bıraktık. TÜİK varsayımlarına nazaran bu dönem buğday üreti­mimiz 19.6 milyon ton olarak öngörülüyor. Fakat bölge zi­yaretlerimiz sonucunda bu sayının biraz daha altında ka­lacağını düşünüyoruz” dedi.

Yüksek faiz kıskacındaki sa­nayicinin, çiftçinin mağdur ol­maması için elini yaşın altına koyduğunu da vurgulayan Çak­mak, “Sanayicilerimiz 2025 hasat döneminde devletimizin ve kamu kurumlarının sağladı­ğı imkanlara ek olarak, yüksek kur ve faizlerin olduğu bu sıkıntı devirde çiftçimizi mağdur et­meden yüksek alımlar yaparak dala dayanak sunmuştur.”

“PAZARLARI KORUMAK İÇİN DEVLET DAYANAĞI ŞART

TUSAF Başkanı Mesut Çakmak, “Un sanayicileri ola­rak mali dalgalanmalarla mü­cadele ettik ve ülkemizde gı­da güvenliğini muhafazaya ça­lıştık. İhracat pazarlarımızın korunabilmesi, rekabet gücü­müzün artırılması için Cum­hurbaşkanlığımız başta olmak üzere ilgili kurumlarımızdan takviye bekliyoruz. Bu kap­samda gerekli teşebbüsler ya­pılmıştır. TUSAF olarak bilgi tabanı projeleri, dal rapor­ları ve milletlerarası etkinlikler ile çalışmalarımız devam ede­ceğiz” tabirlerini kullandı.

“UZUN DEVİRLİ PLANLAMA YAPILAMIYOR”

Maliyetlerdeki fahiş artış nedeniyle, un sanayicisinin yüksek stok yapılabildiği devirlerin geride kaldığını lisana getiren TUSAF Lider Vekili Bekir Bağış, “Sanayicilerin depolarında fazla stok olmaması, rekoltelerde düşüş, un piyasasındaki yıpratıcı fiyat rekabeti ve ihracattaki düşüş ana gündemimiz. Endüstricinin sermayesinde yaşanan daralma ve finansman maliyetleri nedeniyle, hasat periyodunda gereksinimimiz kadar buğday alabildik. Uzun devirli planlama yapamıyoruz” dedi. Tıpkı vakitte Çukurova Un Sanayicileri Derneği Başkanı da olan Bağış, buğday rekoltesindeki düşüşe karşın, kalitedeki artış ile istikrarın yakalanabileceğini savundu.

Bağış, “Türkiye kalite açısından şanslı ve fırsatlarla dolu bir potansiyele sahip. Bunu kıymetlendirmemiz gerekiyor. Kaliteli ve makarnalık buğdaylarda dünyada kelam sahibi olabiliriz. Bu nedenle üretimde kayıplar yaşasak da, TMO’nun devreden stokları ve üretilen kaliteli buğday nedeniyle arzda ve talep edilen eserlerde badire yaşanmayacaktır. Kimi yıllarda, ihracatçıya takviye için yapışan birkaç milyon ton ithalat ise olağan karşılanmalıdır” dedi.