Son halife son tanık Abdülmecid’in hatıraları gün yüzüne çıktı: 150 yıllık kavgada yeni perde

Osmanlı devleti ve İslam dünyasının son halifesi Abdülmecid Efendi’nin, sürgün yıllarında kaleme aldığı anıları kitap oldu. Gazeteci Murat Bardakçı tarafından hazırlanan eser, 215 sayfadan oluşuyor lakin içerdiği bilgilerle Osmanlı tarihindeki kimi sırlara ışık tuttu.

Sultan Abdülaziz’in vefatına dair çarpıcı satırlardan İttihat ve Terakki’ye yöneltilen tenkitlere, sanata olan tutkusundan empresyonist tablolarına kadar pek çok detay, tarihi yayında gün yüzüne çıktı.

“ABDÜLÂZİZ HAN HAZRETLERİ MÜNTEHİR DEĞİLDİR, ŞEHİTTİR”

Kitaba nazaran, Abdülmecid Efendi, Osmanlı hanedanında adeta bir kan davasına dönüşen babası Sultan Abdülaziz’in vefatını şöyle açıklıyor:

“Sevgili pederim hakanı mağfur Abdülâziz Han Hazretleri müntehir değildir, şehittir. Ben bu felâketin şâhid-i bî-pervâsıyım. Ömrümün son ânına kadar zahmnâk kalbimden o acı hâtıratı bütün hakikatle koruma edeceğim.”

150 YILLIK AYRIŞMA

Osmanlı hanedanında “Mecidi-Azizi” ayrışmasına yol açan olay, 30 Mayıs 1876 darbesiyle patlak verdi. Sultan Abdülaziz, Hüseyin Avni Paşa ve Midhat Paşa’nın başını çektiği bir klik tarafından tahttan indirildi. Sultan Aziz, darbeden dört gün sonra 4 Haziran’da kuşkulu bir biçimde hayatını kaybetti.

Darbeciler, Abdülaziz’in bileklerini keserek intihar ettiğini söylese de başta son halife Abdülmecid Efendi olmak üzere Sultan Abdülaziz’in ailesi buna hiç inanmadı. Tahta da 1861’de vefat eden Sultan Abdülmecid’in oğlu V. Murad geçince iki aile ortasında bir düşmanlık başladı.

İki aile ortasındaki arbede, Sultan Abdülaziz’in büyük oğlu ve son halife Abdülmecid’in ağabeyi Veliaht Yusuf İzzettin’in 1916’daki “intihar” olarak açıklanan kuşkulu vefatıyla daha da büyüdü.

Sultan Vahdettin ve Abdülmecid Efendi

SONER YALÇIN: “AİLELER BİRBİRİNE EZELİ DÜŞMAN OLDU”

Gazeteci Soner Yalçın, 16 Ağustos 2024’te kaleme aldığı, “Son halife Abdülmecit’in vasiyeti: ‘Vahdettin’in yanına gömmeyin beni’… Osmanlı hanedanının bir kolu AKP’ye nasıl bakıyor” başlıklı yazısında bu ayrışmaya dikkati çekti.

Soner Yalçın’ın yazısının ilgili kısmı şöyle:

Yaklaşık 150 yıllık arbede bu:

Osmanlı hanedanı Abdülaziz ailesi ile Abdülmecit ailesi ortasındaki çekişme senelerce sürdü.

30 Mayıs 1876 darbesi ile Abdülaziz tahtan indirilip, yerine Abdülmecit’in büyük oğlu Beşinci Murat padişah yapılınca aileler birbirine ezeli düşman oldu.

Abdülaziz’in (ve sonra oğlu Yusuf İzzeddin) gizemli mevti düşmanlığı büyüttü…

Veliaht Yusuf İzzeddin

BİRİ FRANSAYA ÖBÜR İNGİLTERE’YE

Osmanlı’nın son halifesi (Abdülaziz’in oğlu) Abdülmecit ile, Osmanlı’nın son padişahı (Abdülmecit’in oğlu) Vahdettin ortasındaki dostlukla başlayıp, düşmanlık ile biten bir bağ yaşandı.

Gençlik periyotlarında birlikte olmaktan keyif alırlardı; ava çıkarlardı, musiki ve edebiyat toplantılarına katılırlardı.

Zamanla ortalarında siyasi farklılıklar olmaya başladı; Vahdettin ağabeyi İkinci Abdülhamit’e yakınken, Abdülmecit bu padişahtan nefret ediyordu.

Dış siyasette da farklılık olmaya başladı; Vahdettin İngilizci, amcaoğlu Abdülmecit ise Fransız destekçisi idi.

İkili ortasında farklı görüşler yerini gerginliğe bırakacakken hayatın sürprizi; Vahdettin’in kızı Sabiha ile Abdülmecit’in oğlu Ömer Faruk evlendi.

Vahdettin bu evliliğe soğuk baktı lakin kızının aşık olduğunu öğrenince “evet” demek zorunda kaldı…

Kuşkusuz bu evlilik, aileler ortasında dargınlığı sürdürenlerin yansısını çekti. Yani, iki aile ortasındaki gerginliği ne aşk, ne evlilik giderdi!

Son padişah Vahdettin ile son halife Abdülmecit’in ortalarındaki gerginliğin finali ise oldukça sert oldu:

Dört yıldır sürgünde olan Vahdettin, 16 Mayıs 1926 günü kalp krizi geçirerek İtalya Sanremo’da hayata veda etti.

Cenazesi Türk hükümeti tarafından kabul edilmedi ve Şam’da Süleymaniye Külliyesi mezarlığına defnedildi.

HİNDİSTAN PRENSESİ KIZI DEVREYE GİRSE DE OLMADI

Abdülmecit ise, 23 Ağustos 1944 Paris’te vefat etti. Kızı “Hindistan Prensesi” Dürrüşehvar, Türkiye’ye gelip teşebbüslerde bulundu. Lakin defin için müsaade alamadı.

Şam’daki mezarlıkta otuza yakın Osmanlı hanedanına mensup mezar vardı, son halifenin oraya defnedilmesi beklenirdi. Fakat:

Son halife Abdülmecit’in vasiyeti vardı. Damadı Haydarabat Nizamı Osman Han’a 2 Mayıs 1939 tarihinde mektup yazmıştı:

-“Şam’da Al-i Osmani mezarlığı vardır. Lakin Devlet-i Osmaniye ve Al-i Osman’ın bugünkü felakât-i uzmasına sebep olan Sultan Vahideddin orada gömülüdür. Binaenaleyh cesedimin oraya gönderilmemesini suret-i kat’iyyede sizden rica ederim…”

Beyrut ya da Hindistan’a defnedilmek istiyordu! Olmadı, on yıl Paris Camii’nin alt odasında kaldı ve 1954 yılında Mekke’de huzura kavuştu…

Bu tarihi bilgiyi hatırlamamın sebebi şuydu:

Tarihe duygusal bakan kimileri Vahdettin’e yönelik tenkitleri salt bir etrafın yaptığını sanıyor. Halbuki, -son halife Abdülmecit’in keskin halinde görüldüğü gibi- Osmanlı hanedanı içinden de böylesine sert haller vardı son padişaha… Ki aileler ortasında bu çekişme hala sürmektedir…

Size mesken ödevi:

Abdülaziz ailesi, her fırsatta İkinci Abdülhamit ve Vahdettin’i öven AKP’ye nasıl bakmaktadır?

KİTAP NASIL ORTAYA ÇIKTI

Abdülmecid Efendi’nin defteri, uzun mühlet Londra’da yaşayan kızı Dürrüşehvar Sultan’ın elinde kaldı. Torunları büyükbabalarının bu satırları kaleme aldığını, hatta kendilerine kimi kısımları okuduğunu aktardı.

Daha sonra defterin birinci yüz sayfasının fotokopisi İstanbul’a getirildi ve Süleymaniye Kütüphanesi’nde saklandı. Murat Bardakçı bu metni tekrar Latin harflerine aktararak okurla buluşturdu. Hatırata nazaran; Cumhuriyet idaresi, sürgündeki Halife’yi yakından izledi. Kitabın en çarpıcı kısımlarından biri ise intihar mı cinayet mi olduğu tartışma konusu olan babası Sultan Abdülaziz’in vefat nedeni hakkındaki satırları oldu.

Gazeteci Murat Bardakçı, “Hâtıraların az bir kısmının Türkiye’ye getirilişinden merhum Taha Toros’un arşivindeki bir not sayesinde haberim oldu. Bu yüz sahifeyi bulabilmek için merhum Muammer Ülker’in Urla’da yaşayan hanımı Dr. Işık Ülker’i ziyaret ettim. Lakin meskendeki evraklar ortasında bulamadım. Muammer Ülker’in sekreterliğini yapan ve artık Fatih Millet Kütüphanesi’nin müdiresi olan Melek Gençboyacı’ya bahsettim. O da bana anıları Muammer Bey’in Süleymaniye Kütüphanesi’nde kalan evrakı ortasında bulduğu muştusunu verdi” dedi.