Vefatının 12. yılında: Turgut Özakman’ın geleceğe vasiyeti

Turgut Özakman’ı 28 Eylül 2013’te 83 yaşındayken kaybettik. Onu tiyatroda ve televizyonda çok beğenerek izlediğim; Fehim Paşa Konağı, Fotoğraflı Osmanlı Tarihi, Duvarların Ötesi, Kurtuluş ve Cumhuriyet üzere oyun ve sinemaların senaryo müellifi olarak, tanıyordum. Özakman Nisan 2005’te, evvel aydınlar ortasında, sonra toplumda fırtına yaratan bir tarihi romanla çıktı karşımıza: Şu Çılgın Türkler…

Turgut Özakman’la Ankara Oran’daki konutunda, Aralık 2006’da görüşmüştüm. Ormana bakan evin manzarası insana huzur veriyor. Ağaçlardan oluşan bir denize bakıyormuşsunuz hissine kapılıyorsunuz. Özakman’ı gördüğünüzde onun sevecen ve hoşgörülü bir insan olduğunu çabucak hissediyorsunuz. Bunun nedeni, yüz çizgilerindeki yumuşaklık olmalı… Konuşmamız devam ettikçe bu birinci izlenimim güçleniyor. Rahatlıyorum, hatta bir orta onunla sohbet etmeye gelmişim üzere kendi fikirlerimi anlatmaya girişiyorum.

Özakman, bir tarihçi bilgeliğiyle, itimat veren, sakin ve yumuşak bir ses tonuyla konuşuyor. Sözleri ihtimamla seçerek kullanıyor. İnsanları kırmamaya, üzmemeye ihtimam gösterdiği aşikâr ancak doğrularını söylemekte, savunmakta da kararlı. Kanıları, yargıları net:

“Kimseye küs değilim. İnsanların yüzüne söylemediğimi, gerisinden da söylemem. Alçakgönüllü bir beşerim. Beşerlerle çekişmekten hoşlanmam fakat fikrimi de çok önemli bir halde savunurum. Bir yerde duruyorum, durduğum yer, övünülecek, güvenilecek bir nokta… Bu türlü düşünmeyen beşerlerle polemiğe de tartışmaya da hazırım”

Özakman onu iki özelliğin, tanımlayabileceğini vurguluyor. Doğrucu olmak ve çalışkanlık… Bence bu iki özelliğe, sabırlı bir kararlılığı eklemek gerekir. Bilgi birikimi de bir yapıtı ortaya çıkarmak da kesinlikle sabırla çalışmayı, hem de çok çalışmayı gerektiriyor.

ÇILGIN TÜRK İMKÂNSIZI BAŞARANDIR

‘Çılgın Türk’ tabirini soruyorum, neden romanına bu ismi verdi:

“Bu tabiri, Batılılar ve İstanbul idaresi, evvel küçümseme için kullanıyordu, daha sonra ise bir imkânsızı başaran insanları övmek için kullanılmaya başlandı. Bana, bu cümlecik Ulusal Mücadele’nin özeti üzere geliyor”

Turgut Özakman’ın akıcı üslubu ve hoş Türkçesiyle, tarihi gerçeğimiz heyecanla, gözlerimiz yaşararak ve daha da değerlisi gurur duyarak okuduğumuz bir romana dönüştü. Bedelli eleştirmen Doğan Hızlan’ın dediği üzere, kitapla birlikte, “An be an, gün be gün bir kurtuluşun, tekrar varoluşun coşkusunu” yaşadık. ‘Çılgın Türk’ün övgü manası, Özakman’ın özverili gayretiyle, bir defa daha günışığına çıktı.

Kitabının yarattığı tesirden kelam ederken Özakman, “Birçok ailenin dedesi Kurtuluş Savaşı’nda ya şehit ya gazi olmuş; adı-sanı yok; kimse onları hatırlamıyor, anmıyor. Bu kitap onlara gurur verdi, birlikte paylaşılan bir şey oldu, daha bir dik durmaya başladılar” diyor. Yalnızca onlar mı Türküm diyen herkes daha bir dik durmaya başladı.

Şu Çılgın Türkler kitabı kırk yıllık bir çalışmanın sonucu… Okunan yüzlerce kitap; defterler dolusu not Özakman’a bu kitabı yazması için gereken birikimi sağlıyor. Satın alamadığı ya da piyasada olmayan kitapları –fotokopi ve benzerinin olmadığı yıllarda – kütüphanelerde elle yazarak defterlere geçiriyor.

“Birkaç muharrir ‘bu romandır sakın inanmayın’ diye yazmış… Evet! Roman lakin müellifin uydurduğu bir hikayeler yumağı değil ki. Belgesel roman diyelim isterseniz. Her paragrafı sağlıklı, önemli delillere, kaynaklara dayanıyor. Biri için bile yanlıştır diyebilen çıkmadı. Nesrin ve Faruk üzere birkaç karakter dışında tüm kahramanlar gerçek şahıslardır. Sanırım, o günlerde Nesrin ve Faruk’un gibisi yüzlerce kişi yaşamıştır. Onlara benzeyen kimi beşerlerle ilgili bilgilerim vardı lakin onların öykülerinin ya başını ya sonunu bilmiyordum. O yüzden tamamını kendim kurgulamayı daha dürüstçe buldum”

Bu kitap, niçin bu kadar çok okundu ve sevildi? Turgut Özakman, görüşmemizde bu sorunun tam bir karşılığını kitabın muharriri olarak veremeyeceğini belirtti:

“Milli Gayretle ilgili sinemaların birden fazla tutmadı zira halkı ıska geçiyorlardı. Halksız Ulusal Gayret olur mu? Halk ya anlatılmadı ya da âlâ anlatılmadı. Şemalar, şablonlar kullanıldı. Ulusal Uğraşla ilgili çok hoş ve tesirli romanlarımız var ancak bunların içinde on baskı yapan var mı, ben bilmiyorum. Şu Çılgın Türkler’in 338. baskısı yapıldı. 2200×338= 743.600 adet yayınevinin bastığı kitap, bunun iki katı da korsanı varsa yaklaşık iki milyon kitap eder… Toplumsal bir olgu olarak analiz edilmesi, incelenmesi, üzerinde durulması gerekli… İçinde birçok ipuçları taşıyan bir olgu bence…”

TÜRK MUCİZESİ

Atatürk devrinde hakikaten bir mucize yaşandı mı?

“Bin yıllık bir ihmali on beş yıllık bir Atatürk devriyle giderip, her şeyi pırıl pırıl yenilemiş olmak natürel mümkün değildi. Atatürk devrinin manevi ve maddi kalkınma suratı sürdürülebilseydi, bugün biz, dünyanın beş yıldızlı on devletinden biri olurduk. O tarihte kalkınma suratının yıllık ortalaması yüzde 10, artık yüzde 6’yı bulunca bayram ediyoruz. Tek kuruş borç yok. Osmanlı’dan kalan borçları ödemişiz. Var olan üç bin kilometre demiryolunu millileştirip, üç bin kilometre daha eklemişiz. Kredisiz, kendi yağımızla kavruluyoruz. Denizaltımızı denize indirmiş, uçak fabrikasını, harp endüstrini kurmuşuz. Kırıkkale’deki barut fabrikasında babam çalıştığı için düzgün biliyorum. Orada, beş-altı tane harp sanayi fabrikası vardı. O yıllarda neye muhtaçlığımız varsa onlar planlı bir biçimde acil olanlar öne alınarak, tek kuruş israf edilmeden, büyük bir kalkınma yaratılmış. İşte bu nedenle, Batı’nın namuslu düşünürleri, o periyot için Türk mucizesi diyorlar. Sahiden Türk mucizesi… Endüstrileşme süratimiz yüzde 19, dünya rekoru… Artık de 100’e yakın üniversitemiz var, birçoklarına gittiğim için söylüyorum. İftihar edersiniz. Binalar hoş, yemyeşil, mükemmel bir alanda yer alıyorlar, idarelerinde de beş-altı yıldır fevkalade bir aydınlanma var.

TÜRKİYE’NİN GÜCÜ

Bizi yönetenler Türkiye’nin gücünü bilmiyorlar. Bu gücün farkında olan kimi dış güçler, çok istedikleri halde ileri gitmekten çekiniyor, çok dolaylı yollardan yaklaşıyorlar, ruhsal savaş taktiklerini kullanıyorlar. Onların halkı güzel tanıdıklarını sanmıyorum; halkı da tanısalar daha da korkarlar. Bıçak kemiğe saplandığı vakit o çılgın Türk oluyoruz. Bıçak kemiğe saplanana kadar da, refleksi olmayan, her şeye katlanabilir bir kalabalık görünümündeyiz. Zelzele üzere kıymetli felaketlerde nasıl bir dayanışma içine girdiğimizi hatırlayın, işte bu dayanışma dünyanın hiçbir yerinde yok”

Turgut Özakman Türkiye’nin bugününü nasıl kıymetlendiriyor?

“Çok gücüme giden bir şey söyleyeyim: Milletlerarası bir üslup, bir incelik, diplomatik bir lisan vardır. Avrupa Birliği’nin sözcüleri, buna başvurmadan, gerek hissetmeden büyük bir kabalıkla konuşabiliyorlar. Türkiye’yi yönetenlerin bunlara birebir üslupla karşılık vermesi gerekir. Bizim hariciyemiz susuyor. Bizim menfaatimizi korumak için o misyonda bulunuyorlar. Bir kısmını tanıyorum, yurtsever beşerler, ancak iktidarın tavrına uyduklarını sanıyorum. Türk Dışişleri bu türlü olmamalı, niçin sustuklarını, niçin reaksiyonsuz kaldıklarının nedenini kendi adıma çözemiyorum. Derin bir töhmet altındalar. Bunu bilmelerini istiyorum.

Dış siyaset, iktidara; iktidar da tıpkı ulusal siyasete bağlıdır. Bu son iktidarımız, Türk ulusal siyasetinin büsbütün dışında, genel olarak bilgi yetersizliğinden kaynaklanan, bir özgürlük, birçok tercih yapabilme fırsatı içinde bulunduğunu sandı. Ya da kendisine o denli telkin ediliyor. Olmadık yaklaşımlar içerisinde, Avrupa Birliği’nin kapısının önünde bu kadar el ovuşturmamız, bel bükmemiz, boyun kırmamız utanç verici bir şey. Kimi kere direkt, kimi defa dolaylı, sizi istemiyoruz diyorlar. Bunu daha nasıl söylesinler?

ULUSAL GAYRET ESİN KAYNAĞIMIZ OLMALI

Türkiye’nin genelinde, İstanbul aydınlarının düşündüğünden farklı bir hayat var. Kıymetli gelişmeler oluyor. Sanırım bunu, Avrupa Birliği sözcüleri yarattılar. Avrupa, bize berbat yüzünü gösterdi, bu da bizim anlattıklarımızdan daha tesirli oldu. Onlara bu bakımdan müteşekkir olmalıyız, uyuyan bir milleti uyandırdılar. Ulusal refleksimiz çabucak hemen ölmüştü. O, yine belirmeye başladı. Beşerler okuyorlar, konuşuyorlar, dinliyorlar, yorum yapıyorlar… Anadolu’da biri, konferans vermeye gelecek dendiğinde, başı açık, kapalı bayanların gelip salonun yarısından fazlasını dolduracağı düşünülebilir miydi? Türkiye’nin her yerinden çağırıyorlar; her yere gidiyorum. Söylediğim şu: Ulusal Uğraş kutup yıldızı üzeredir. Beşere yol gösterir. Bu tarihi okumadan Türkiye’yi yönetmek mümkün değildir. Ülke olarak bir sıkıntıdaysak, çıkış yolu arıyorsak bunların hepsinin karşılığı Ulusal Mücadele’de var. Motamot o denli yapmaya gerek yok. O, bir esin kaynağı…

Emperyalizmden çok çekmiş bir milletiz, keşke ilkokuldan beri çocuklarımıza, emperyalizm nedir, ne değildir öğretseydik. Otuz-kırk yıldan beri emperyalizmin oyunlarına gelmezdik, bugünleri de yaşamazdık. Emperyalizm maske, kılık, üslup, prosedür değiştiriyor ve geliyor. Biz uyuyoruz lakin o, uyumuyor. Biz unutuyoruz, o unutmuyor. Uyanık durmak gerekiyor. Benim söylediğim: uyanın, kenetlenin, bir kez daha o mütareke devrinin acılarını yaşamayalım, bir defa daha vatanımızın geleceği için dert duymayalım. Toparlanalım, karşımızdakilere yanlış bir adım atma yüreğini artık vermeyelim”

ABD bizim stratejik dostumuz mu?

“Oysa ABD bizim neredeyse stratejik düşmanımız, Amerikan evrakları ortada… Bizim devletimiz bu evrakları okumuyor mu? Bizi mi kandırıyor, kendini mi? Bağımsızlıktan ödün vermeden, bir devleti ağırbaşlılıkla, sükûnetle, tarihin gereklerine, devletin temel niteliklerine uyarak yönetmek kabildir. Türkiye, bunu Atatürk periyodunda yaptı. Bugün Atatürk devrinden daha bilgili, daha deneyimliyiz. Âlâ yetişmiş daha geniş takımlara sahibiz. Ancak uzun vakittir bu türlü yönetilmiyoruz.

Yöneticilerimiz, Ulusal Mücadele’yi bilseler, yaşadığımız sıkıntıların, dayatmaların hiç yeni olmadığını bilirler, kaynaklarını, kökenlerini tanırlar. Ne yolla karşılık verileceğine de devlet hazırlıklı olur; o üsluba karşılık o üslupla karşı durur, kendini korur. Bizi yönetenler, uzun yıllardır, cehaletin sefasını sürüyorlar. Hiçbir şey bilmeyen beşerler sınırsız özgür olur. Özgürlük sandıkları şeyin onları çok tehlikeli bir çizgiye ittiğini ayırt etmiyorlar.

Türkiye Cumhuriyeti’nin nasıl kurulduğunu bilmiyorlar, Ulusal Mücadele’yi o devrin şartlarının dikte ettiğini kavrayamıyorlar. O nitelikler, tarihin akışının kaçınılmaz gereği olarak Devlet’in özünü oluşturdu. Devletin bu niteliklerini samimiyetle, inanarak, şiddetle korumak zorundayız. Bu niteliklerle oynamaya kim kalktıysa dünya başına yıkıldı. Tarihin ırmağı bilakis çevrilemez. Bu boşuna hevesler Türkiye’nin canını yakıyor, bize çok vakit kaybettiriyor, birliğimizi ve dirliğimizi bozuyor”

Değerli yapıtlarıyla, konferanslarıyla Atatürk’ün, Ulusal Çabamızın, Türk İhtilallerinin övünülecek niteliklerini döne döne ortaya koyan; ulusumuzu bu nitelikler etrafında kenetlenmeye, emperyalist atakları göğüslemeye çağıran Turgut Özakman’ı minnet hürmet ve hasretle anıyorum. Âlâ ki yaşadınız ve bize çok kıymetli yapıtlarınızı miras bıraktınız…

Feyziye Özberk