“Filos” belgeselinin ilk gösterimi Altın Portakal’da: Cevat Şakir’in hikâyesine yolculuk
Orhan Tekeoğlu’nun yönettiği, Selahattin Paşalı’nın canlandırdığı belgesel, 62. Milletlerarası Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde birinci defa seyirciyle buluşacak.
Bodrum’u yeşillendirme misyonuyla ağaçlar dikmiş (bellasombra, okaliptüs, palmiye), Türkiye’ye birinci greyfurtu getirmiş ve Yunanistan’dan portakal/mandalina fidanları getirtip halka dağıtmış. Bu tarafıyla bir vazifeli ve çağının ötesinde bir kişi olarak tanımlanmış birinden, namı başka Halikarnas Balıkçısı, gerçek ismiyle Cevat Şakir Kabaağaçlı’dan bahsediyorum.
Bodrum’daki doğal ve tarihi hoşlukları fark ederek bunları tanıtma muhtaçlığı hissetmiş ve Türkiye’nin birinci dokümanlı rehberlerinden biri olmuş. Cevat Şakir’in seyahati sırf tabiatla hudutlu kalmamış. Antik uygarlıkların izlerini takip etmiş, tarih ile dostluk kurmuş. Sabahattin Eyüboğlu, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Sabahattin Ali ve Necati Cumalı üzere devrin edebiyatçılarıyla birlikte başlattığı seyahatler vakitle “Mavi Yolculuk” geleneğine dönüşmüş.
Sonuç: Sessiz bir balıkçı limanı olan Bodrum, onun katkılarıyla dünya çapında bir kültür limanı haline geldi.
‘FİLOS’
Yakın vakitte yeni bir belgesel ile Cevat Şakir’in hayatına şahit olacağız. Bu belgesel, bir şairin kendini, doğayı ve yaşadığı kasabayı nasıl dönüştürdüğünün kıssasını anlatıyor. 1920’lerin ortasında bir yazısı yüzünden Bodrum’a sürgün edilen Cevat Şakir, burada adeta tekrar doğar. Oxford Üniversitesi’nde eğitim görmüş, yedi lisan bilen bir aydın olarak Bodrum Belediyesi’nde bahçıvanlığa başlar; dünyanın dört bir yanından tohumlar getirterek kurak toprakları ağaçlarla buluşturur. Başlangıçta önyargıyla yaklaşan Bodrum halkının kalbini kazanır, onların hayatına dokunur, balıkçıların ve sünger avcılarının en yakın dostu olur.
Meltem Ulu’nun yazdığı “Halikarnas Balıkçısı’nın Yolculuğu” isimli kitabından senaryoya çevrilen Orhan Tekeoğlu’nun yönettiği, Nurdan Tümbek Tekeoğlu’nun yapımcılığını üstlendiği “Filos” isimli belgeselin birinci gösterimi 62. Memleketler arası Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde gösterilecek. Bu yıl 62. Milletlerarası Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde muvaffakiyet mükafatına paha görülen Selahattin Paşalı, “Filos” belgeselinde Cevat Şakir’e hayat veriyor. Paşalı, ve tüm grupla belgeselin sürecini konuştuk.
– “Halikarnas Balıkçısı: Mavi Sürgün” belgeselinin imal öyküsünü sizden dinleyebilir miyiz?
Orhan Tekeoğlu: Belgeselin çekimleri 2023 yazında başladı. Selahattin’in babasının Bodrum’da çalışan ortağı ve birebir vakitte Bodrum’un en büyük fotoğraf arşivine sahip olan Ali Şengün, belgesel grubuyla Selahattin ortasında köprü vazifesi gördü. Takım, Cevat Şakir’i canlandıracak bir oyuncu arayışındaydı ve Selahattin’in hem fiziki özellikleri hem de Bodrumlu olması nedeniyle uygun görüldü. Selahattin, Cevat Şakir’in Bodrum’a gelişiyle yaşadığı ruhsal değişimi ve dönüşüme hayat verdi.
– Belgeselde yer alma sürecinizden bahseder misiniz?
Selahattin Paşalı: Orhan ve Nurdan çok entelektüel, onları gördüğün vakit bu işi ne kadar gönülden yaptıklarını fark ettim. Ben de hem bir Bodrumlu olarak hem de biraz onların hayaline, elimden gelen katkıyı sağlamak istedim.
Biraz da benim bu türlü kendimle ilgili aidiyet mevzularım var. Kendimle baş başa kaldığım vakit çok Bodrum’a ilişkin hissetmiyorum. Fakat benim babam çok Bodrum sevdalısı. Münasebetiyle ona da bu türlü bir hatıra bırakmak istedim ve onu da keyifli etmek için buluştuk. Uygun ki de buluştuk. Çok memnunum bu türlü hoş iki insan tanıdığım için.
BODRUM’A GİDİŞ
– Biz belgeseli izlemeye Cevat Şakir’in hayatının neresinden başlıyoruz?
Tekeoğlu: Belgesel, Cevat Şakir’in Milas’tan Bodrum’a gelişiyle başlayan hayatını, deniz ve ağaç sevgisini, Bodrum insanıyla kurduğu bağları işledi. Cevat Şakir’in Bodrum’da kalebent olarak sürgüne geldiği algısı, denize yakın bir meskenle değişmiş ve sürgün onun için ruhsal bir arınma ve özgürleşme sürecine dönüşmüş. Bilhassa denizle buluşması Bodrum’da, Cevat Şakir’in Bodrum’da denizle birinci buluşması ve oradaki deniz sularıyla bir arınması gerekiyordu. O “Mavi Sürgün” kitabında çok hoş anlatıyordu. Hasebiyle biz de onu canlandırmak istedik. Selahattin Bey’e de bunu aktardık. Çok da hoş canlandırdı. Tahminen de belgeselin en hoş planlarından biri buydu.
Dolayısıyla biz Cevat Şakir’in Milas’tan Bodrum’a gelişiyle başlayan hayatını belgesele aktardık. Cevat Şakir’in Bodrum’daki deniz sevdasını, ağaç sevdasını lisana getirmeye çalıştık.
Nurdan Tümbek: Finansman, Meltem Ulu’nun şahsî eforları, yayınevi katkıları ve Bodrum Deniz Müzesi takviyesiyle sağlandı. Selahattin projeye büsbütün toplumsal sorumluluk çerçevesinde katkı sağladı. Bodrum insanıyla tanışmasını, Bodrum insanına merhaba deyip onların gönüllerini fethetmesini, bunları işledik. Onu tanıyan, onun kitabını yazan, onu tanıyan beşerlerle gittik konuştuk. Onlar anlattılar bize aslında. Münasebetiyle bu türlü yaklaşık 22 röportaj yaptık. Bu 22 kişi de hepsi hakikaten Türkiye çapında tanınan beşerler.
‘GURURLU VE MUTLUYUM’
– Altın Portakal’da muvaffakiyet mükafatına bedel görüldünüz, sizin için bu şenliklerin ve mükafatların ehemmiyeti nedir?
Paşalı: Şenlikleri olağan ki çok önemsiyorum. Uygun ki varlar sinemamızın gelişimi için. Yani çok memnun ve gururluyum. Ustaların yanında bir de gençleri de takdir ediyorlar. Geçmişten günümüze emeği olan beşerlerle birlikte paylaşacağım bir ödül. Hem de geleceğe karşı da Türk sinemasına hizmet manasında bir sorumluluk ve vazife de veriyor. Bunu iki taraflı olarak görüyorum. Çok memnunum.
Benim için aileme, kızıma bırakabileceğim en büyük miras şenliklerden kazandığım mükafatlar. Yani çok da boğulmamak ya da büyülenmemek de lazım. Çizginiz birebir halde devam etmeli. Bazen hayat bu türlü ödüllendiriyor. Kızıma iki tane Altın Portakal Mükafatı bırakabileceğim için çok gururlu ve memnunum. Umarım ileride o da benimle gurur duyar.
– Dijital platform için çektiğiniz yeni bir dizi de geliyor. Bahseder misiniz?
Paşalı: Orhan Pamuk’un “Masumiyet Müzesi” kitabının Netflix için 9 kısımlık bir dizi uyarlamasında rol aldım. Dizi 2026 başlarında yayımlanacak. Benim Netflix’teki hikayelerim daima devir işleri oldu. Ve öğreniyorum yani bu yüzden de seviyorum. Artık piyano çalmayı öğrenmeye başladım. Çok keyif aldım. Masumiyet Müzesi’ ile 70’lerdeki İstanbul’u öğreniyorsun.
– Dijital platformlar siz oyuncular için çok güzel oldu diyebilir miyiz?
Paşalı: Dijital platformların, oyuncular için daha fazla iş alanı yaratması, başı sonu aşikâr senaryolarla çalışma imkânı sunması üzere nedenlerle evet olumlu buluyorum.
– Sizi bu öyküde en çok etkileyen ne oldu?
– Paşalı: Bu belgeselde asıl yapmak istedikleri şeyin Cevat Şakir’in Bodrum ekolojik sistemine katkılarıydı. Ben mesela bir Bodrumlu olarak bunu çok güzel bilmiyordum. Natürel ki muharrir, şair kimini biliyoruz, denizci öykülerini biliyoruz lakin belediyede bahçıvan olarak çalışması, İngilizlerin geldiği vakit yabancı lisanının olması, yani çağın çok önünde bir misyonlu üzere biriymiş. O beni çok etkiledi. Hatta o devir sürgün edilen iki kişi vardı. Biri Sinop’a biri Bodrum’a. Yani şayet Cevat Şakir Bodrum’a değil de Sinop’a gitseydi ne olacaktı sanki?
Meltem Ulu: Beni ise şu çok etkiliyor. Bütün bunları internet çağında yapmak çok kolay ki hâlâ hepimiz zorlanabiliriz. İşte Avustralya’dan, Brezilya’dan Bella Sombra getirtmek için. Yani bunu yaptığı devir, yani orada onu buluyor, tohumları getirtiyor. Harikulade bir şey. Ve o kadar kendini adamış ki Bodrum’a. Zira bir yandan da geçim kederi var hayatında hiç bitmeyen. Çocukları var, özel hayatı var. Zihni daima meşgul bir insan aslında üretiyor daima. Bu bir çeşit adanmışlık üzere, yani tabiata adanmışlık.
