Zirveye bir de böyle bakın: Macron’a üstün, Trump’a eşit… Uzmanına sorduk

Erdoğan ve Macron’un daha evvelki görüşmeleri, çoğunlukla soğuk diplomatik protokolün hâkim olduğu karelerle kayıtlara geçmişti.

MESAFE UNSURU

2019 ve 2021 buluşmalarında, ortalarındaki fizikî aralık besbelliydi. Başkanlar yan yana dururken dahi vücutlarını hafif dışa dönük pozisyonlandırmış, bu da birbirlerine karşı temkinli yaklaştıklarının işaretini vermişti.

BAKIŞLARIN DAĞILIMI

Macron, çoğunlukla göz temasını kısa tutmuş, bakışlarını etrafa yönlendirmişti. Bu, denetimin karşısında değil de ortamda olduğunu vurgulama uğraşıdır. Erdoğan ise bakışlarını direkt Macron’a yönelterek “odak merkezi benim” bildirisi vermekteydi.

YÜZ MİMİKLERİ

Eski görüşmelerde tebessüm oranı düşüktü. Daha çok diplomatik nezaket gülümsemeleri görülüyor, gerçek bir yakınlık bildirisi vermiyordu.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GÖRÜŞMESİ

Bu periyotta Macron’un vücut lisanı, “denge arayışı” içindeydi; Erdoğan’ınki ise daha “kararlı ve sabırlı üstünlük” çizgisindeydi. BM Doruğu kapsamında gerçekleşen bu yılki buluşmada ise tablo farklı bir boyut kazandı.

MACRON’UN ELİNE CEBİNE KOYMASI: AÇIK KAPATMA DAVRANIŞI

Psikodinamik açıdan, bu jest “açık kapatma” davranışıdır. Yani kişi karşısında bir otoriteyle yüzleştiğinde bilinçdışı olarak kendini müdafaa gereksinimi hisseder. Elin cebine girmesi, “karizma yaratma ve güçlü görünme” dürtüsüyle birleşir. Lakin bu uğraş, Erdoğan’ın direkt alan hakimiyeti karşısında zayıf bir atılım olarak kalır.

ERDOĞAN’DAN OTORİTER JESTLER: YER VE ROL TAYİNİ

Erdoğan’ın kendinden emin tebessümü, eliyle yönlendirici hareketleri ve “otur” gibisi direkt hitapları, vücut lisanında üstünlük kurma, hudut çizme ve had bildirme olarak okunur. Davranış bilimlerinde bu tip jestler, “yer ve rol tayini” kategorisine girer. Önder, muhatabına hem nezaket hem de otoriteyi birebir anda hissettirir.

GÖZ TEMASI VE EŞ VAKİTLİ GÜLÜMSEME

İlginç biçimde, bu yılki görüşmede göz teması daha uzun, tebessümler ise daha eş zamanlıdır. Bu durum, ortalarındaki diplomatik tansiyonun yanı sıra “zorunlu işbirliği” iletisini da verir. İki önder birbirlerinden hoşlanmasa dahi, vücut lisanları “birlikte hareket etmeliyiz” hissini aktarmaktadır.

MİZAH İLE ÜSTÜNLÜK KURMA

Erdoğan’ın rahat bir tonla şakalaşması, aslında sahneyi yöneten taraf olduğunun en güçlü göstergesidir. Mizah, davranış bilimlerinde “üstünlük işareti” olarak kabul edilir zira kişi lakin ortamın hâkimi olduğunda espri yapabilir.

“BU YIL ERDOĞAN’IN VÜCUT LİSANI DAHA FAAL MARCRON’UN İSE DAHA REAKTİF”

Önceki yıllarda duygusal aralık ve ihtiyat ön plandaydı. Macron, vücut lisanıyla “eşit ilişki” vurgusu yapmaya çalışırken, Erdoğan ise “bekle-gör” çizgisinde net duruşunu koruyordu.

Bu yıl ise Erdoğan’ın vücut lisanı daha faal ve hâkim, Macron’unki ise daha reaktif ve savunmacı bir görünüm sergiliyor. Macron, üstünlük kurmak isterken Erdoğan’dan beklemediği sert ve yönlendirici reaksiyonlarla karşılaşıyor.

Bu farkın temel sebebi, davranış bilimleri açısından bağlantının güç istikrarlarının Erdoğan lehine kaymasıdır. Geçmişte Macron, “rol dağılımında eşit aktör” olmaya çalışıyordu. Bugün ise Erdoğan, sırf Türkiye’nin tartısını değil, şahsî karizmasını da daha direkt sahneye yansıtarak “alanın hakimi benim” bildirisi vermektedir. Erdoğan–Macron buluşmalarının vücut lisanı tahlili, vakitle aralıklı rekabetten alan hâkimiyetini açıkça hissettiren bir oyuna evrildiğini göstermektedir. Macron savunmacı, karizma yaratmaya çalışan lakin otorite inşasında zorlanan bir figür görünümündeyken; Erdoğan rahat, espri yapabilen, gerektiğinde küçümseyici jestlerle hudut çizen ve sahneyi yöneten taraf olarak öne çıkmaktadır. Bu tablo, iki önderin ferdî karakterlerinin ötesinde, ülkeler ortasındaki şimdiki güç istikrarlarının de vücut lisanına nasıl yansıdığını ortaya koymaktadır.

ERDOĞAN’IN ARACINA KADAR EŞLİK ETMESİ: ROL EŞİTLİĞİNİN KABULÜ

Erdoğan ve Trump’ın Beyaz Saray’da gerçekleştirdiği son görüşmede vücut lisanı, jest ve mimikler üzerinden çok daha yakın, dostça ve karşılıklı kabul edici bir iklim yansıdı. Trump’ın hali, klasik diplomatik nezaketin ötesine geçen bir hayranlık ve dostluk vurgusu taşıyordu. “Çok saygın biri”, “onu seviyorum” ve “Beyaz Saray’da ağırlamak onurdur” üzere sözleri, bu yaklaşımı açıkça gösterdi.

Mimiklerinde daha fazla tebessüm, ellerinde ise açık ve yönlendirici ancak sert olmayan hareketler dikkat çekti. Erdoğan’a aracına kadar eşlik etmesi, davranış bilimlerinde “rol eşitliğinin kabulü” ve “özel statü tanıma” olarak yorumlanmaktadır. Avrupa önderleriyle görüşmelerde sıklıkla kullandığı “dominant mizah” ise bu buluşmada daha denetimli, Erdoğan’ı yücelten bir mizaha dönüştü.

“ERDOĞAN’IN VÜCUT LİSANI ARABULUCU BİR YAKLAŞIM SERGİLEDİ”

Erdoğan’ın tutumu ise Macron’la görüşmesinde olduğu üzere “had bildiren” bir çizgi yerine, daha arabulucu ve istikrar kurucu bir yaklaşım sergiledi. Bu durum, güçten vazgeçtiği manasına gelmiyordu. Sakin tebessümleri, denetimli el hareketleri ve “bölgedeki problemleri birlikte aşarız” vurgusu, hem uzlaşma hem de alan hâkimiyeti bildirisini birebir anda verdi. Bu hal, “eşit ortaklık” psikolojisinin altını çizen ve liderlikte pragmatik bir esneklik örneği olarak değerlendirildi.

Davranış bilimleri açısından bakıldığında, Trump’ın Erdoğan’a dönük övgüleri yalnızca ferdî dostluğu değil, kamuoyu önünde Türkiye’ye verilen statüsel kıymeti de ortaya koyuyordu. Bu, imaj idaresinde “benimseme” stratejisi olarak tanımlanır. Trump’ın “sevgi, hürmet, dostluk” tabirleri ise rasyonel bir diplomatik bildiriden çok duygusal ikna usulüne dayanıyordu; davranış bilimlerinde bu, “yakınlık temelli ikna” olarak bilinir. Erdoğan ise Trump karşısında sert bir “üstten bakma” yerine, “ben de güçlüyüm lakin iştirak için buradayım” bildirisini verdi. Bu yaklaşım, “yapıcı üstünlük” olarak tanımlanan bir stratejiyi ortaya koydu.

Trump, jest ve mimikleriyle Erdoğan’a inanılmaz bir hürmet göstererek onu “özel dost” kategorisine aldı. Erdoğan ise bu fırsatı, hem kendi gücünü hem de uzlaşmacı istikametini öne çıkararak kıymetlendirdi.