39 süt sanayicisine ‘süt karşılığı yem’ soruşturması
Türkiye’de süt dalında yıllardır dillendirilen ‘süt karşılığı yem’ uygulaması yine gündeme oturdu. Rekabet Konseyinin başlattığı soruşturma, çiğ süt üreticilerinin karşı karşıya kaldığı büyük ezaları bir kez daha gözler önüne serdi.
Türkiye gazetesinden Kaan Zenginli’nin haberine nazaran çiftçiler, sanayicilerin dayatmaları nedeniyle hem değerli yeme mahkûm olduklarını hem de süt paralarını vaktinde alamadıklarını söylüyor. Üreticiler “Sütünü bize satmak istiyorsan yemini bizden alacaksın” kuralı ile ekonomik olarak sıkıştırıldıklarını söz ediyor. Hür piyasadan daha uygun fiyatlarla yem alabileceklerini belirten üreticiler, bu sistem yüzünden maliyetlerinin arttığını anlatıyor. Çiğ süt üretimi yapan üreticiler uzun yıllardır uygulamadan şikâyet ediyor.
“1 LİTRE SÜT KARI, YEM PARASINA YETMİYOR”
Konya’da süt üretimi yaparak endüstriciler ile çalışan çiftçi Ramazan Akbulut mevzuyla ilgili “1 litre süt satıyoruz lakin çıkarımız yem parasına yetmiyor. Hem yemi değerliye alıyoruz hem de süt parasını vaktinde alamıyoruz. Çiftçi olarak nefes alamaz hâle geldik. Bu türlü giderse hayvancılığı bırakmaktan öbür dermanımız kalmayacak. Özgür piyasadan yem alsak çok daha uyguna buluyoruz fakat sanayiciye süt satabilmek için onların yemini almak zorunda kalıyoruz. Bu da bizi borca sürüklüyor. Ödemeler de aylar sonra yapılıyor. Çiftçi kazanamıyor, yalnızca ayakta kalmaya çalışıyor” tabirleri kulandı.
“ÇİFTÇİ YEMİ ÖZGÜR PİYASADAN ALABİLMELİ”
Uzmanlara nazaran, bu çeşit dayatmaların devam etmesi hâlinde Türkiye’de süt üretiminde önemli bir düşüş yaşanabilir. Zira çiftçi, artan maliyetler ve düşük gelir sebebiyle üretimden çekilmek zorunda kalıyor. Ziraat Mühendisleri Odasından yapılan değerlendirmede şu ihtara yer verildi: Çiftçi yemini özgür piyasadan alabilmeli. Şayet yem dayatması sürerse hem üretici kaybeder hem de tüketici. Süt üretimi azalırsa fiyatlar daha da yükselecek, bu da toplumun her bölümünü olumsuz etkileyecek.
REKABET KURULU İNCELİYOR
Rekabet Kurulu, yaptığı incelemenin akabinde 39 süt firması hakkında soruşturma açtı. Kurul’un açıklamasında, üreticilerin yem almaya zorlanamayacağı bilhassa vurgulandı. Açıklamada şu sözlere yer verildi:
Çiğ Süt Üretim Sözleşmesi’nde yer alan vade, taban fiyat, prim, parite ve gönüllülük hususlarına uyulacak. Aksi durumda sanayicilere idari para cezaları uygulanacak. Firmalar, üreticilerin haklarını içeren bilgilendirme metnini bütün çiğ süt üreticilerine iletmek zorunda olacak.
Kurul, bu adımla birlikte üreticilerin pazarlık gücünü artırmayı ve haksız kurallara maruz kalmalarını önlemeyi hedefliyor.
PAZARIN BÜYÜKLÜĞÜ 5 MİLYAR DOLARI GEÇİYOR
Ülkemizde irili ufaklı 160’tan fazla yem üreticisi bulunuyor. Bu firmalar toplam tüketimin yüzde 85’ini karşılıyor. Ülkemizdeki yem bölümünün pazar büyüklüğü 5 milyar doları geçiyor. Türkiye, Avrupa’nın en büyük karma yem üreticilerinden biri; dünyada da birinci 15 içinde yer alıyor. Kesim yüklü olarak yerli firmalardan oluşuyor. Lakin piyasada ABD’li Cargill üzere firmalar da aktif…
Besicilikte girdi maliyetlerinin yüzde 60-80’i yem harcamalarından oluşuyor. Bilhassa küçük aile işletmelerinde bu oran daha da yüksek. Yani yem fiyatındaki en ufak artış, direkt üretim kararını etkiliyor. Yem maliyeti artınca, üretici hayvanını beslemekte zorlanıyor. Bu da bölüme erken sevk yahut hayvan varlığında azalma ile sonuçlanıyor. Uzmanlara nazaran, bu durum uzun vadede hem et hem de süt arzını daraltarak fiyatları tüketici için artırıyor.
“ÖNEMLİ OLAN ENDÜSTRİCİNİN NE EMELLE BU İŞİ YAPTIĞI”
Tarım ve hayvancılık bölümünün uzman isimlerinden Eşref Şekerli mevzuyla yaptığı açıklamada şu tabirleri kullandı:
“Bu makûs bir alışkanlık ve maalesef ülkemizde yaygınlaştı. Kimi üreticilerimiz kendi yemlerini kendileri üretiyor. Kendi yemeğini kendisi yapmak bir kültürdür ve hayvancılıkta bağımlılıktan kurtuluştur. Yem süt takası yapılması durumunda bu kültür yok olacak beşerler hayvanlara yem yapmayı öğrenemeyecekler. Tümüyle endüstriye ve endüstriyel bağımlı hâle gelecekler. Akabinde endüstriciler hem sütten para kazanmış olacaklar hem de sattıkları yemden para kazanmış olacaklar bu da ticari ahlaka sığmaz. Ama birtakım hayvancılar ise hayvanlarını nasıl besleyeceklerini bilmiyorlar eksik ya da makus besliyorlar.
Bu makûs beslenme sonucunda hayvanlardan elde edilen sütte istenilen pahalara ulaşılamıyor. Bu da işin farklı bir boyutu. Hayvanlar düzgün beslenmediği için muhtaçlıkları önlerine tam olarak konulmadığı için hamile kalmama sorunu yaşıyorlar, yetersiz beslenme kaynaklı randıman düşüklüğü yaşıyorlar, şayet süt fabrikası yeterli niyetli ise emeli üretilen sütün kalitesini artırmak ise bunda sorun yok. Öteki tarafta ise kendine bağımlı hâle getiriyor.”
