10 Nisan Polis Haftası… Soner Yalçın yazdı: Atatürk’ün Nakşibendi koruması

Türk Polis Teşkilatı’nın 180. kuruluş yıl dönümü ve Polis Haftası 7-13 Nisan ortasında çeşitli aktiflik ve merasimlerle kutlanacak. Polis haftası vesilesiyle, Odatv İmtiyaz Sahibi Soner Yalçın’ın 27 Aralık 2009 tarihinde Hürriyet’te yayımlanan yazısı tekrar dikkatleri üzerine çekti. “Atatürk’ün Nakşibendi koruması” başlıklı bu yazı 1930-1938 yılları ortasında Atatürk’ün müdafaa polisliğini yapan Ahmet Rasih Tayşi’yi anlatıyor.

İşte Soner Yalçın’ın o yazısı:

“Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül telefonla aradı. Emniyet teşkilatındaki tasfiyeler konusunda kimi bilgiler verdi. Telefonu kapattıktan sonra aklıma iki emniyet vazifelisi geldi: Biri Nakşibendi’ydi, oburu ise Yahudi… En yeterlisi birbirine hiç benzemez üzere görünen bu olaylar dizisini baştan anlatayım…
BU hafta bu sayfada, liberallerin çok sevdiği, feyz aldığı senarist-yazar Ayn Rand hakkında bir yazı kaleme alacaktım.

Tam yazıya oturacaktım ki, Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül telefonla aradı.

Arama sebebi, “Bu Dinciler O Müslümanlara Benzemiyor” kitabımdaki bir yorumumla ilgiliydi.

12 Eylül 1980 darbesinin, emniyet teşkilatındaki solcu çalışanı emekli ettiğini, meslekten el çektirdiğini yazmıştım. Sonra eklemiştim, solcu polisler teşkilattan atılırken, sağcı polisler kıymetli koltuklara oturtuldu.

Bu savımı 12 Eylül’den önce hazırlanan İçişleri Bakanlığı personelini fişleyen/andıçlayan bir rapora dayandırmıştım.

Gizli rapordaki “menfiler” tasfiye edilmiş, “müspetler” yükseltilmişti.

Menfiler solcuydu.

Bakan Vecdi Gönül’ün buna itirazı vardı.

Bilinenin tersine 12 Eylül 1980’den sonra solculardan daha çok sağcı işçinin tasfiye edildiğini söyledi. Sayılar verdi.

Kendi ferdî görüşünü söyledi, devlet yönetiminde insanların görüşlerinden çok vasıflarına/liyakatına bakılmalıydı. Çok yıllık devlet hizmetinde daima buna değer verdiğini vurguladı.

Herkes konuşuyor

Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, “kişilerin gelip süreksiz olduğunu, kalıcı olanın devlet olduğunu” söyleyince ortaya girdim. Mevzuyu değiştirdim. Biliyordum ki Bakan Bey, müsamahasıyla, güler yüzüyle tanınan demokrat bir siyasetçiydi.

“Sayın Bakanım” dedim, “devletin soruşturmadan, incelemeden her hassas olayı kamuoyunun gündemine getirmesi, halkın önünde tartışması; insanlarda kurumlara karşı güvensizlik yaratmıyor mu? Toplumu, kurumları, siyaseti bu kadar gerginleştirmenin kime faydası var? Buradan uzlaşma çıkmaz. Ne çıkacağını çok yıllık devlet, siyaset birikimiyle herkesten çok güzel bilirsiniz.”

Bakan Gönül her zamanki müsamahasıyla dinledi.

Ben de fırsattan yararlanıp devam ettim: “Sağduyulu siyasetçilerin kamuoyunun önüne çıkması gerekiyor; lütfen televizyonlara çıkın, konuşun…”

Bakan Gönül kibarlığıyla araya girip, “O kadar çok konuşan var ki” dedi. “Bakınız Genelkurmay Liderimiz bile ne kadar az konuşuyor artık; biz siyasetçilerin de hassas hususlarda çok az demeçler vermesi gerekiyor” diye ekledi.

Devlet ciddiyetinden bahsetti.

Rahmetli Cemil Meriç’i, Nurettin Topçu’yu konuştuk.

Baş davası ahlak olan bizim hoş insanlarımızı hatırladık.

Sonra yeterli niyetli temenniler ile telefonu kapattık.

Telefonu kapattık ancak benim aklımdaki Ayn Rand yazısı da uçup gitmişti!

Türkiye’de insanları, kurumları geren kamplaşma üzerinde düşünmeye başladım.

İlginçtir!

Ayn Rand yerine aklıma bu yıl yaz ayında okuduğum, “Ali Emiri’nin İzinde” kitabı geliverdi!

Neden mi?..

Ali Emiri’nin İzinde

Ali Buyruğu Efendi İstanbul’daki Millet Kütüphanesi’nin kurucusuydu.

Mehmet Serhan Tayşi de uzun yıllar birebir kütüphanede vazife yaptı. Hayatını anlattığı kitabına bu nedenle, “Ali Emiri’nin İzinde” ismini verdi.

600 sayfalık bu hatıratta ilgimi çeken çok bahis oldu. Lakin en çok da M. Serhan Tayşi’nin babasının hayatı çarpıcı geldi bana.

Ahmet Rasih Tayşi polisti.

1930-38 yılları ortasında Atatürk’ün muhafaza polisliğini yaptı.

Sekiz kişilik yakın müdafaa kümesi içindeydi.

Bu muhafazalar özel seçilmişti. Hepsi yakın dövüş ustasıydı. Keskin nişancılardı. Bu özel gruba İngiltere’den sağa-sola çekmeyen özel üretim tabancalar getirtilmişti.

Atatürk İstanbul’a geldiğinde onlar da Dolmabahçe Sarayı’nda kalıyordu.

Yani devlet Atatürk’ün hayatını bu sekiz polise emanet etmişti.

Kitaptan öğrendiğimize nazaran, hedefleri Atatürk’ü öldürmek olan iki Ermeni terörist bedenlerine sardıkları bombalarla Dolmabahçe Sarayı’na giderken yakalanmışlardı.

Yakalayan ise Ahmet Rasih Tayşi idi. Beşiktaş Deryakil durağına giden Şair Nedim Caddesi üzerinde yakalamıştı. Atatürk bu olaydan sonra kendisine özel bir takdir dokümanı vermişti.

Neyse uzatmayalım, sanıyorum polis memuru Tayşi hakkında biraz bilgi sahibi oldunuz.

Şimdi çok şaşıracağınız bir bilgiyi yazacağım.

Buna ne demeliyiz

Koruma polisi Ahmet Rasih Tayşi, Atatürk’ün korumalığını yaparken sık sık kime gidiyormuş biliyor musunuz?

Melami Piri Kemali Efendi!

Sadece ona değil.

Eyüp’te Abdulhâkim Arvasi’yi de ziyaret ediyormuş. Bu ziyaret daha farklı aslında. Zira Arvasi 1930’daki Menemen Olayı’nda da yargılanmıştı.

Gerçi beraat etmişti lakin tekrar de Atatürk’ün özel müdafaası Abdulhâkim Arvasi’yi ziyaret etmekte bir sakınca görmüyordu.

Benzer formda Nakşibendi, Kadiri, Melami hocalarıyla görüşüyordu.

Hatta Ahmet Rasih Efendi daha sonra Üstadı Ömer Efendi’den aldığı Melami hilafetiyle “şeyh” bile olacaktı.

İşte bu mevzu değerlidir.

Tüm bunlara karşın Tayşi’nin Atatürk’ün özel güvenlik grubu içinde olmasında bir sakınca görülmemişti.

Polis memuru Tayşi ne vakit sakıncalı görülmüş biliyor musunuz?

Demokrat Parti döneminde!

Halk Partili olduğu için “kızak” misyona alınıvermişti!..

Emniyet Amiri Samuel İzisel

Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül ile telefonu kapattıktan sonra Ahmet Rasih Tayşi’yi düşündüm.

Bugün Atatürk aleyhinde neler neler yazıyorlar.

Müslüman Tayşi’nin akabinde aklıma gelen ikinci isim Samuel İzisel oldu.

Yahudi’ydi.

1877’de Alanya’da doğdu.

Fransa’da Alyans Mektebi’nde okudu. Burada İttihatçılarla tanıştı.

İstanbul’da Darülfünun Mektebi’nde hukuk okudu.

Serez ve Selanik mahkemelerinde vazife yaptı.

1909’da Beyoğlu Emniyet Amirliği’ne tayin edildi.

1913’te Sadrazam Mahmud Şevket Paşa’yı vuran suikastçıların yakalanmalarında etkin olarak misyon aldı. Bacağından vuruldu ve bu olaydan sonra ömür uzunluğu topal kaldı. Devlet tarafından kahramanlık mükafatı verildi.

Ödülüyle gurur duydu fakat ayağındaki sakatlık nedeniyle pasif vazifeye alınmak zorunda kaldı.

Amirleriyle anlaşamayan Samuel İzisel çok sevdiği polislik misyonunu bırakmak zorunda kaldı. Yıl 1923’tü.

Ancak mesleğinden kopmadı. 1937’de açılan Ankara Polis Enstitüsü’nde öğretmen olarak hizmet verdi.

II. Dünya Savaşı’nda Emniyet Müdürlüğü’nün baş tercümanlığını yaptı.

Devlette bu saklı misyonu yapan Samuel İzisel birebir vakitte Yahudi cemaati mütevelli heyetindeydi.

Buna karşın kimse ona kuşkuyla bakmamıştı. Kimsenin aklına “acaba” sorusu gelmemişti.

Samuel İzisel Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıydı.

O bir emniyet vazifelisiydi.

Ölene kadar mesleğini sevdi.

Öyle ki…

1948’de Polis Emeklileri ve Mensupları Toplumsal Yardım Derneği kurucuları ortasında yer aldı.

Ve ne yazık ki bir yıl sonra hayata veda etti.

Şimdi lütfen düşünür müsünüz?

Emniyet Teşkilatı tarihinde Müslüman Ahmet Rasih Tayşi de var, Musevi Samuel İzisel de.

Peki sonra ne oldu?

Oyun içinde oyun

Ne oldu biliyor musunuz?

Emniyet teşkilatı çokpartili siyasi hayatın başlamasıyla birlikte siyasetin aracı haline getirildi. Siyasetin buyruğuna sokuldu.

Ve gelen hükümetler kendinden olmayanları tasfiye etti.

Ve yıl 2009.

Türkiye “Emniyet teşkilatı içinde cemaatçiler ve cemaatçi olmayanlar ortasında çatışma varmış” tartışmasını yapıyor.

İçiniz yanmıyor mu? Ne hale geldik/getirildik?

Herkes birbirini suçluyor. İnsanların kurumlara itimadı sarsılıyor.

Hepimiz kuşkuyu paranoyaya çevirdik. Sahi yoksa maksat bu mu?

Amaç devletin-toplumun aklını kaybetmesini mi sağlamak?

Ayakları bu topraklara basanlar bilmelidir ki, bu “siyasal depremin” altında hepimiz kalırız.

Bu oyun bozulmalı…

Osmanlı’da ‘dinlemeyi’ Böcekçibaşı yapardı

BİLİYORUZ ki, polisler uzun yıllar askeri teşkilat takımında yer aldı.

Modern devletle birlikte polisin vazife alanı büyüdükçe, toplum ve devlet bağlantıları arttıkça emniyet teşkilatları bağımsız halde kurumsallaştırıldı.

Yani dolaylı idaresinden direkt idareye geçildi.

Modern toplumun kurumlaşmasıyla birlikte, devletin silahlı güçlerinde işbölümüne gidildi.

İşte bu nedenle güvenlik “iç” ve “dış” olmak üzere ikiye bölündü. Dış güvenlikten ordu, iç güvenlikten polis sorumlu tutuldu.

Polisin tarihî sürecine bakıldığında, gelişmesinde 1789 Fransız İhtilali ve 1848 Avrupa ihtilallerinin büyük tesiri görülür.

Polislik Fransız Devrimi’yle kökten değişikliğe uğradı. Esasen bu ihtilal aslında bir kamu yönetimi ihtilaliydi. İnsanlık tarihinde birinci sefer köylere kadar direkt idareyi uygulayan bir devlet yaratıldı.

Yine birinci sefer “kır polisliği” ve “kent polisliği” örgütlenmesine gidildi. İç güvenlik sıkıntısı profesyonel görevlilere teslim edildi.

Fransız Devrimi’nin rüzgârıyla doğan 1848 Avrupa ihtilalleri de polisliğin nüfuz olarak büyümesine sebep oldu.

Ayrıca sayısal olarak güçleri ve ekipmanları artırıldı.

Bunun temel nedeni, fakirlerin, emekçilerin, devrimcilerin devletleri tehdit eder hale gelmesiydi. Devlet kendini/sınıfını koruyabilmek için polisliği geliştirdi-büyüttü. Çatışmada kazanan taraf olmak istiyordu.

Uzatmayalım…

Bu genel bilgilerden sonra gelelim bizim polis tarihine…

Bizim polisin tarihi

Kolluk güçlerinin bizim tarihimizdeki ismi kimi vakit “yarkan” oldu, kimi vakit “şad”, “tudun”, “subaşı” ya da “serasker”…

Bazen vazife alanları farklılaştı:

Cebecibaşı ve Cebeciler; Ayasofya, Kocapaşa ve Ahırkapı taraflarının; Kaptanpaşa; Kasımpaşa ve Galata semtinin; Bostancıbaşı ve Bostancılar; Üsküdar, Eyüp, Kağıthane, Boğaziçi, Kadıköy, Adalar ve Ayastefanos’un; Topçubaşı ve Topçular; Tophane semti ile Beyoğlu’nun kamu sistem ve güvenliğini sağladı.

Böcekçibaşılar ise, suçluları izleme ve yakalama işleriyle uğraştı.

Yani bugünün zımnî dinleme yapanları üzere.

Bilir misiniz bilmem, küçük dinleme araçlarına da “böcek” ismi verilmektedir.

Ayrıca başkentte sadrazamın, vilayetlerde de valilerin buyruğunda “Baştebdil” ismi verilen istihbaratçılar vardı.

Güvenlik makamları; Sadrazam, Yeniçeri Ağası, Falakacı, Cebecibaşı ve Cebeciler, Kaptanpaşa, Topçubaşı ve Topçular, Bostancıbaşılar, Kadı ve Böcekçibaşı’ndan oluşurdu.

Taşrada ise, Kapıkulu ve Eyalet askerleri iç sistem ve güvenliğin sağlanmasından sorumluydu.

Şehir ve kasabalarda Kollukçular, Yasakçılar, Bekçiler; Edirne Kenti ve çevresinde Bostancı Ocağı; Halep ve etrafında Çöl Beyefendileri vazifeliydi.

İç güvenlikten de sorumlu olan Yeniçeri Ağası, hata işleyenleri falakacılarına dövdürürdü. Falakacılar, Yeniçeri Ağası’nın buyruğu altında çalışan acemi oğlanlardan meydana gelirdi.

Kullukçular, “karakulhane” ismi verilen bugün “karakol” olarak isimlendirilen binalarda hizmetlerini yürütürlerdi.

Polis Bayramı

Her yıl 10 Nisan’da Polis Haftası kutlamalarının yapıldığını biliyorsunuz.

Bunun nedeni polis teşkilatının 10 Nisan 1845’te kurulmasıdır.

10 Nisan 1845 tarihinde yayınlanan ve İstanbul’daki yabancı misyonlara da “Tezkere-i Umumiye” tarafından gönderilen “Polis Nizamnamesi” ile, birinci sefer “polis” ismi verilen bir zabıta teşkilatı kuruldu.

Bunun da kökeninde 19’uncu yüzyılda başlayan “yenileşme” hareketi Tanzimat yatıyordu.

Yeniçeriliğin kaldırılması; yeni ordunun kurulması da iç güvenlik sıkıntısının yine ele alınmasına neden oldu.

Fransa’daki polis sistemi motamot alındı.

Cumhuriyet devrinde 1922’de İstanbul Emniyet Genel Müdürlüğü lağvedilerek yerine Ankara’daki “Emniyet-i Genele Müdürlüğü”ne bağlı vilayet teşkilatları kuruldu.

Fakat bu yıllarda polis teşkilatının kuruluş kanunu yoktu, gelişim bütçe kanunlarına bağlanmıştı.

Uzun yıllar 1908 yılında çıkarılan “Polis Nizamnamesi”nin verdiği vazife ve yetkilerle hizmet yürütüldü.

Nihayet 1934 yılında, hâlâ kullanılan 2559 sayılı “Polis Görev ve Salahiyet Kanunu” ve 1937 yılında 3201 sayılı “Emniyet Teşkilatı Kanunu” çıkarıldı.

Günümüzde polis teşkilatı gerek takım gerekse teçhizat konusunda Avrupa polisiyle uzunluk ölçüşecek duruma geldi.

Ah bir de her fırsatta biber gazı sıkmasalar!..

Soner Yalçın